MUHASEBE 1 TEMEL KAVRAMLAR

Öncelikle işallah herkes için yararlı olur dileklerimi iletip muhasebeyle başlamak istiyorum

 

Muhasebenin Tanımı:
Ekonomik faaliyetlerde bulunan tüm kuruluşların mali nitelikteki  işlemleri ve olayları para ile ifade edilmiş şekilde kaydeden, sınıflandıran, özetleyerek rapor eden ve sonuçlarını yorumlayan ve analiz eden bir bilim dalıdır.

Muhasebenin işlevini yerine getirebilmesi için belirli görevleri bulunmaktadır. Bu görevlere muhasebenin fonksiyonları denir. Muhasebenin fonksiyonlarını kaydetme, sınıflandırma, özetleme ve raporlama olarak dört ana grupta toplayabiliriz.

   Kaydetme Fonksiyonu: Mali işlemleri belgelere dayanarak muhasebe sistemine göre muhasebe defterlerine   kayıt yapılması aşamasıdır. Muhasebenin en önemli ve ilk fonksiyonudur. Muhasebe de kayıtlar doğru ve düzgün tutulmadan diğer fonksiyonların da bir anlamı kalmaz. Yapılan her işlem muhasebe sistemi içinde ilk olarak kayıt yapılmak zorundadır. Bu kayıtlarda belgelere dayandırılarak yapılır. Muhasebe sisteminde iki tür kayıt yöntemi
varddır. Tek taraflı kayıt ve çift taraflı kayıt.   

   Sınıflandırma Fonksiyonu: Kaydedilen bilgiler belirli zaman aralıklarında derlenip niteliklerine göre gruplara ayrılır. Böylece farklı nitelikteki ve gruplardaki işlemleri birbirleri ile karıştırmadan farklı sınıflarda incelenebilir. Sınıflandırma işlemleri muhasebe sistemi dahilinde muhasebe defterlerinden büyük defterlere (defteri kebir) yapılmaktadır.

   Özetleme Fonksiyonu:  Sınıflandırılan işlemler dönem sonlarında toplanarak daha kolay sonuçlar çıkarabilmek ve yapılan kayıtların kontrolünü sağlamak için özetlenir. Dönem sonlarında  işletmeler yüzlerce belki binlerce işlem yapmış olurlar. Bu işlemeleri teker teker incelemek çok uzun zaman alacağından,aynı nitelikteki işlemleri özetleyerek görmek kişilere daha fazla yarar sağlamaktadır. Muhasebe sisteminde özetleme fonksiyonu muhasebe tablolarından mizan kullanılarak yapılır.
   Raporlama Fonksiyonu: En  son olarak raporlama fonksiyonunda kaydedilen, sınıflandırılan ve özetlenen işlemler mali tablolar aracılığı ile sonuç aşamasına gelir. Bu sonuç aşaması da raporlamadır. Raporlama muhasebe sisteminin en son aşaması ve yorum yapma aşamasıdır. Muhasebenin en önemli fonksiyonlarındandır. Raporlarda işletmelerin her türlü sonuçları ortaya
çıkarılarak işletme hakkında bilgiler ve yorumlar yapılmaktadır. İşletme bu raporlar sayesinde geleceğine karar vermekte ve yeni kararlar almaktadır. Raporlama aşamasında muhasebe tabloları kullanılır ve bu tabloların en önemlileri bilanço ve gelir tablosudur.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI

1 -Sosyal Sorumluluk Kavram : 

Bu kavram, muhasebenin işlevini yerini getirme hususundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını, anlamı, yerini ve amacını göstermektedir. Soysal Sorumluluk kavramı; Muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında, belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder ve Muhasebenin en önemli kavramıdır.

Bu Kavrama bağlı kalmanın şartlarından biri muhasebeye esas olan verilerin güvenilir olmasıdır. Dolayısıyla bu kavramın “Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı” ile de ilgisi vardır. Sosyal sorumluluk kavramının yasal düzenlemelerle desteklenmesi gereklidir. Ancak bu  başarıldığından sosyal sorumluluk kavramından beklenen etkenlik ve toplum çıkarlarının gözetilmesi amaçlarına ulaşabilecektir. Ülkemizde muhasebe uygulamalarını yönlenenden VUK, TTK, SPK vb. muhasebe bilgilerinin doğru ve tarafsız olarak işletme içi ve işletme dışı kullanıcılara sunulması konusunda düzenlemeleri içermektedir. Ancak doğaldır ki, sosyal sorumluluk, kavramı uygulaması için sadece yasal düzenlemeler yeterli değildir. Muhasebecinin de işletmenin finansal tablolarını hazırlarken ve bu tablolarını üçüncü kişiler için yorumlarken sorumluluk kavramının gerektirdiği kişilik içinde tarafsız davranabilme becerisine sahip olması gerekir. 

2 -Kişilik Kavramı : 

Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgilileri ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür. İşletmenin, işletme sahiplerinden ayrı bir kişiliğe sahip olması kavramı çift taraflı kayıt esasına temel olan bir kavramdır. Varlıklar ile kaynaklar arasındaki eşitliği gösteren temel muhasebe eşitliği bu kavramın bir ifadesidir. Örneğin : İşletme ortağının evine ait elektrik faturası kişilik kavramı gereğince işletmenin giderleri arasına yazılamaz

3 -İşletmenin Sürekliliği Kavramı : 

Bu kavram, İşletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme, sahiplerinin yada hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin faaliyet süresi sahiplerinin yaşam süreleri ile sınırlı değildir. Sahiplerinin ölümünden sonra işletme varisler tarafından işletilmeye devam edilebilir.

4- Parayla Ölçme Kavramı :

Parayla ölçme Kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılması ifade eder. Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır. Ortak bir ölçü olan ulusal para ile birbirinden çok farklı olan değerleri toplamak, çıkarmak, karşılaştırmak ve yorumlamak olanaklı olacaktır.           

5 -Dönemsellik Kavramı : 

Dönemsellik kavramı; işletmeni sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve Giderlerin tahakkuk hesabına göre muhasebeleştirilesi, hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir. Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı  durumlarda ise, bu husus mali tablolarının dipnotlarında açıklanır. İşletmeler için sıklıkla karşılaştığımız dönem 01.Ocak-31 Aralık’tır. Ancak işinin özelliği gereği bazı işletmeler için bu dönem farklı olabilir . Örneğin bir işletmenin üretim yapması veya bunu satması bir yıldan az veya çok olabilir. Bu durumda işletme için dönem bu süre olacaktır. 

 6- Maliyet Esası Kavramı : 

Maliyet esası kavramı; para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Maliyet esası kavramının temelini işletmenin sürekliliği kavramı oluşturmaktadır Bu kavrama göre bir varlığın muhasebeleştirilmesinde o varlığın alış değeri değil maliyet değeri esas alınır

7- Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı : 

Bu kavram; muhasebe kayıtlarını gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder. Bu kavramdaki objektif belgelerle faturalar, makbuzlar, senetler, bordrolar vb. kastedilmiştir. Bu kavrama uymak diğer taraftan “Sosyal Sorumluluk Kavramı’nın da gereklerinin yerine getirilmesi anlamındadır. Bu nedenle bu iki kavram arasında yakın ilişki vardır.İşletmelerde objektif belgeye dayanmayan işlemlerde söz konusudur . Kişilerin beyanına göre değil, fatura, senet, makbuz gibi belgelere dayanarak kayıt yapılmalıdır. Belgesiz kayıt yapılamaz

8- Tutarlılık Kavramı : 

Tutarlılık Kavramı; muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması ve bu kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler uyguladıkları muhasebe politikalarını ve bunların parasal etkilerinin mali tablolarının dipnotların açıklanması zorunludur. Özellikle denetim raporları açısından tutarlılık kavramı önem taşır. Denetim raporunu düzenleyerek olan Yeminli Mali Müşavirlerin işletmelerde bu kavrama uyulup uyulmadığı belirtmeleri gerekir. Geçerli sebepler ile değişiklik yapılırsa bu değişimin nedenleri ve sonuçları açıklanmalıdır.

 9- İhtiyatlılık Kavramı : 

Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve karları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelirleri ve karları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapamazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılık ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.

Örneğin ; eğer işletmenin dönem içinde tahsil edemeyeceğini düşündüğü alacakları varsa bunun için karşılık ayıracak ve zarar yazacaktır. Ancak, eğer işletme gelecekte doğabilecek bir gelirini önceden muhasebeleştiremeyecektir.  ileri bir tarihte bedeli tahsil edilmek üzere bir mal veya hizmet satılırsa hemen gelir olarak kaydedilmemeli, tahsilât yapıldıktan sonra kaydedilmelidir. Aynı şekilde bir gider veya zarar kesinleşmese bile ortaya çıktığında bunun için karşılık ayrılmalıdır.

10 -Tam Açıklama Kavramı : 

Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.

Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi  bu kavramın gereğidir. Mali tablolarda anlaşılamayan yerler varsa dipnotlarla açıklanmalıdır Örneğin borç tutarı yazılırken bunların biçimi, vadesi, ayrı şekilde belirtilmelidir.

11- Önemlilik Kavramı : 

Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin , mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur. 

12- Özün Önceliği Kavramı : 

Özün önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu durumda, özün biçime önceliği esastır. Örneğin ; işletme daha sonra teslim alacağı mallarla ilgili bir peşin ödeme yapmış ise, bu tutar işletme için bir alacak gibi düşünülse de, bu işlem işletmenin stokları ile ilgili olduğundan bu kavram gereğince alacaklar grubunda değil, stoklar grubunda ele alınacaktır. Düzenlenen ileri tarihli bir çekin verilen çekler ve ödeme emirleri hesabı yerine Borç senetleri hesabına kayıtlanması bu kavram gereğidir