HUKUK 4 - YARGI

3- YARGI

Yargı yetkisi Türk Milleti adına mahkemelerce kullanılır.
Mahkemelerin bağımsızlığı; yargının yasama ve yürütmeden ayrılığı, hiçbir organın mahkemelere emir talimat ve genelge gönderememesidir.

Hakimlik Teminatı;
*Hakimlerin azlonulamazlar,
*65 Yaşını TAMAMLAMADAN isteği dışında emekliye sevk edilemez, (ASKERİ HAKİMLER için 65 yaş teminatı yoktur )
*Mahkemenin kaldırılması veya kadronun kaldırılması sebebiyle dahi olsa maaş ve ödenekten yoksun tutulamaz, ( suç işleme ve sağlık şartlarından dolayı ayrı kalmalar istisnadır, bu hallerde maaş ve ödenekten yoksun bırakılabilirler)

HAKİM VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU ( HSYK )

 
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev yapar.

Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 22 asıl ve 12 yedek üyeden oluşur; üç daire halinde çalışır.
Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır.

Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesidir.

Kurulun:

*4 asıl üyesi, nitelikleri kanunda belirtilen; yükseköğretim kurumlarının hukuk, dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca,

*3 asıl ve 3 yedek üyesi Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca,

*2 asıl ve 2 yedek üyesi Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca,

*1 asıl ve 1 yedek üyesi Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri arasından,

*7 asıl ve 4 yedek üyesi, birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adlî yargı hâkim ve savcıları arasından adlî yargı hâkim ve savcılarınca,

*3 asıl ve 2 yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idarî yargı hâkim ve savcıları arasından idarî yargı hâkim ve savcılarınca, dört yıl için seçilir.

Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir.
 

Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde yapılır. Cumhurbaşkanı tarafından seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliğinin boşalması durumunda, boşalmayı takip eden altmış gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapılır. Diğer üyeliklerin boşalması halinde, asıl üyenin yedeği tarafından kalan süre tamamlanır.
 

Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarından seçilecek Kurul üyeliği için her üyenin, birinci sınıf adlî ve idarî yargı hâkim ve savcıları arasından seçilecek Kurul üyeliği için her hâkim ve savcının; oy kullanacağı seçimlerde, en fazla oy alan adaylar sırasıyla asıl ve yedek üye seçilir. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla yapılır.

Kurulun, Adalet Bakanı ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı dışındaki asıl üyeleri, görevlerinin devamı süresince; kanunda belirlenenler dışında başka bir görev alamazlar veya Kurul tarafından başka bir göreve atanamaz ve seçilemezler.

Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başkanına aittir. Kurul Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul, kendi üyeleri arasından daire başkanlarını ve daire başkanlarından birini de başkanvekili olarak seçer. Başkan, yetkilerinden bir kısmını başkanvekiline devredebilir.

Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar; Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar; ayrıca, Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir.

Hâkim ve savcıların görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme; görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini, hal ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uymadığını araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Başkanının oluru ile Kurul müfettişlerine yaptırılır. Soruşturma ve inceleme işlemleri, hakkında soruşturma ve inceleme yapılacak olandan daha kıdemli hâkim veya savcı eliyle de yaptırılabilir.

Kurulun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.

Kurula bağlı Genel Sekreterlik kurulur. Genel Sekreter, birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif ettiği üç aday arasından Kurul Başkanı (ADALET BAKANI) tarafından atanır

Adalet Bakanlığının merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve savcılar ile adalet müfettişlerini ve hâkim ve savcı mesleğinden olan iç denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakanına aittir.

başkan ve üyeleri görev suçlarından dolayı Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yargılanır.

Askerî Yargı (2010 Değişikliği)
Askerî yargı, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür. Bu mahkemeler; asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür.
Savaş hali haricinde, asker olmayan kişiler askerî mahkemelerde yargılanamaz.

YÜKSEK MAHKEMELER

Ülkemizin yargı sisteminde yüksek mahkemeler olarak 6 tane mahkeme vardır. İşte bu mahkemeler sırası ile aşağıda belirtilmiştir.

1.Anayasa mahkemesi.
2.Yargıtay.
3.Danıştay.
4.Askeri Yargıtay.
5.Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
6.Uyuşmazlık Mahkemesi.

1- ANAYASA MAHKEMESİ

Anayasa Mahkemesi 17 üyeden OLUŞUR

Türkiye Büyük Millet Meclisi (3 ÜYE); iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılacak bu seçimde, her boş üyelik için ilk oylamada üye tam sayısının üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır. İkinci oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapılır; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiş olur.
 

Cumhurbaşkanı (14 ÜYE); 3 üyeyi Yargıtay, 2 üyeyi Danıştay, 1 üyeyi Askerî Yargıtay, 1 üyeyi Askerî Yüksek İdare Mahkemesi genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden; en az ikisi hukukçu olmak üzere 3 üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden; 4 üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.

Cumhurbaşkanı, Yükseköğretim kurumlarından, üst kademe yöneticilelir arasında, birinci sınıf hakim ve savcılar ile Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından DOĞRUDAN ÜYE SEÇME YETKİSİNE SAHİPTİR.
 

Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurulları ile Yükseköğretim Kurulundan Anayasa Mahkemesi üyeliğine aday göstermek için yapılacak seçimlerde, her boş üyelik için, en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır

Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için 45 yaşın doldurulmuş olması kaydıyla (2010 değişikliğinden önce 40 yaş idi); yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış, avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış, birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır.

Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve iki başkanvekili seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.

Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev alamazlar.

Üyelerin görev süresi ve üyeliğin sona ermesi
 

Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl için seçilirler. Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez. Anayasa Mahkemesi üyeleri altmış-beş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar. Zorunlu emeklilik yaşından önce görev süresi dolan üyelerin başka bir görevde çalışmaları ve özlük işleri kanunla düzenlenir.

Anayasa Mahkemesi üyeliği, bir üyenin hâkimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymesi halinde kendiliğinden; görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması halinde de, Anayasa Mahkemesi üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile sona erer.

Anayasa değişikliklerinin iptali ve siyasi parti davalarında kapatılmaya karar verilebilmesi için 3/5 oy çokluğu aranır

SORU- Anayasa mahkemesinin üye sayısı ve dağılımı hangisinde doğru verilmiştir?

A) 7 asıl 3 yedek üye
B) 9 asıl 3 yedek üye
C) 10 asıl 4 yedek üye
D) 17 asıl üye
E) 12 asıl 5 yedek üye

Anayasa Mahkemesi'nin üyeleri aşağıdakilerden hangisi tarafından seçilir?

A) TBMM
B) Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
C) Bakanlar Kurulu
D) Başbakan
E) Cumhurbaşkanı ve TBMM

ANAYASA MAHKEMESİNİN GÖREV VE YETKİLERİ

Mahkemenin görev ve yetkileri şunlardır:

a) Kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde veya hükümlerinin şekil ve esas bakımından, Anayasa değişikliklerinin ise sadece şekil açısından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla açılan iptal davalarına bakmak. Ancak, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.

b) Anayasanın 152 nci maddesine göre mahkemelerce itiraz yoluyla kendisine intikal ettirilen işleri karara bağlamak.

c) Anayasanın 148 inci maddesi uyarınca yapılan bireysel başvuruları karara bağlamak. Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.

d) Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyelerini, başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay başkan ve üyelerini, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanları ile Jandarma Genel Komutanını görevleri ile ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamak.

e) Siyasi partilerin kapatılmasına ve Devlet yardımından yoksun bırakılmasına ilişkin davalar ile ihtar başvuruları ve dağılma durumunun tespiti istemlerini karara bağlamak.

f) Siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun denetimini yapmak veya yaptırmak.

g) Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına veya milletvekilliklerinin düşmesine ya da milletvekili olmayan bakanların dokunulmazlıklarının kaldırılmasına Türkiye Büyük Millet Meclisince karar verilmesi hâllerinde, ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekilinin Anayasa, kanun veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü hükümlerine aykırılık iddiasına dayanan iptal istemlerini karara bağlamak.

h) Mahkeme üyeleri arasından Anayasa Mahkemesi Başkanı ve başkanvekilleri ile Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı ve Başkanvekilini seçmek.

SORU- Anayasa Mahkemesi aşağıdakilerden hangisini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılayamaz?

a) Sayıştay üyeleri
b) Bakanlar Kurulu üyeleri
c) Milletvekilleri
d) Yargıtay Başkanı ve üyeleri
e) Danıştay Başkanı ve üyeleri

Çalışma ve Yargılama Usulü

 
Anayasa Mahkemesi, iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır. Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az oniki üye ile toplanır. Bölümler ve Genel Kurul, kararlarını salt çoğunlukla alır. Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemesi için komisyonlar oluşturulabilir.
 

Siyasî partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurulca bakılır, bireysel başvurular ise bölümlerce karara bağlanır.
 

Anayasa değişikliğinde iptale, siyasî partilerin kapatılmasına ya da Devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılan üyelerin 2/3 oy çokluğu şarttır. 

SORU - Bir siyasi partinin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde dava açmaya yetkili görülen hangisidir?

A) Cumhurbaşkanı
B) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı
C) Danıştay Savcısı
D) İçişleri Bakanlığı
E) Anayasa Mahkemesi resmen dava açabilir.

ANAYASAYA MAHKEMESİNİN DENETİMİNE TABİİ OLAN İŞLEMLER

- Anayasa değişiklikleri ( sadece şeklen inceler )
- Kanunlar,
- Kanun Hükmünde Kararnameler,
- Parlamento Kararları, ( sadece 3 tür meclis kararını inceleyebilir. 1- içtüzük değişikliği VE eylemli iç tüzük değişikliği şeklinde alınan parlamento kararları 2- dokunulmazlığın kaldırılmasına ilişkin parlamento kararı 3- milletvekilliğinin düşmesine dair parlamento kararı. Bunlar dışındaki parlamento kararları Anayasa Mahkemesinin denetimi dışındadır.)
- İç Tüzük Değişiklikleri,

ANAYASAYA MAHKEMESİNİN DENETİMİNE TABİİ OLMAYAN İŞLEMLER

- Milletlerarası antlaşmaların Anayasaya aykırılığı iddiası ile Anayasa Mahkemesine gidilemez.

- OHAL ve Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnameleri

- İnkilap Kanunları

- Tüzükler

- Parlemanto Kararları (3 ü Hariç)

SORU - Aşağıdakilerden hangisi, olağanüstü hal ve sıkıyönetim kararına ilişkin hususlarla ilgi­li doğru bir ifade değildir?

A) Bakanlar Kurulu tarafından hazır­lanırlar
B) Bu kararlar Anayasa Mahkemesi’nin de denetimine tabidir.
C) TBMM'nin onayına sunulur.
D) Düzenleme konuları kanunen sınırlıdır.
E) Bakanlar Kurulu, Cumhurbaşkanı baş­kan­lığında toplanarak karar verebilir.

ANAYSAYA UYGUNLUK DENETİMİNDE ÖLÇÜ NORMLAR
1- Hukukun genel ilkeleri,
2- Milletler arası hukuk kuralları,
3- Atatürk ilke ve inkılapları,
4- Milletlerarası sözleşmelerden doğan yükümlülükler.

ESAS DENETİMİ
- Sebep ( bir kanun veya değişikliğin sebebi idarenin takdirindedir, mahkeme bunu denetleyemez aksi halde bu bir yerindelik denetimi olur ki anayasa mahkemesi ancak hukukilik denetimi yapabilir.)
- Konu ( kanunda veya yapılan değişikliklerde kamu yararının olup olmadığıdır. Meclis istediği alanı düzenleyebilir ve istediği konuda kanun çıkarabilir fakat bu düzenlemenin anayasaya aykırı olmaması gerekir.)
- Maksat (düzenlemenin şahsi değil kamu yararına ilişkin olması gerekir)

ŞEKLİ DENETİM
- İptal davası açma süresinin geçirilip geçirilmediği,
- İptal davası açanın bu davayı açmaya yetkili olup olmadığı,
- İç tüzükte belirtilen yeterli oy çoğunluğunun olup olmadığına, ilişkin bir denetimdir.



ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNİN DENETİMİ

Anayasa değişiklikleri ancak şeklen denetlenebilir

Resmi Gazetede yayımlanmadan iptal davası açılamaz. Yayımlandığı gün artık anayasa hükmünü alır ve bu sebeple aynı kademede bulunan iki norm birbirini denetleyemez ve birbirine uygunluğu söz konusu olamaz. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesi ancak şeklen denetim yapabilir.
İlgili anayasa değişikliği  değişikliğinin Resmi Gazetede yayımlanmasından itibaren 10 gün içinde,
- Cumhurbaşkanı
-TBMM nin 1/5 i açabilir

ŞEKİL DENETİMİNİN KAPSAMI
Anayasa değişikliğinde;
- Teklif çoğunluğu,
- Oylama çoğunluğu,
- İvedilikle görüşülüp görüşülmediği kriterlerine uygun yapılıp yapılmadığıdır.
Kanunlarda şekli denetim;
- SADECE Son oylamanın ( Karar Yetersayısına uyulup uyulmadığı ) aranılan çoğunlukta yapılıp yapılmadığıdır.

SORU - Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) TBMM içtüzüğü parlamento kararı ol­ma­sı dolayısıyla Anayasa Mahkemesi denetim yetkisi dışındadır.
B) Milletlerarası antlaşmaların Anayasa­ya aykırı olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurulabilir.
C) Anayasa değişikliklerinin yargısal de­ne­timi, sadece şekil yönünden ana­ya­saya uygunluk denetimi ile sınırlan­dı­rıl­mıştır.
D) Milli Güvenlik Konseyi döneminde çı­karıl­mış olan kanunlar Anayasa Mah­ke­mesi denetimine tabidir.
E) Olağanüstü hallerde çıkarılan KHK'ler anayasal denetime tabidirler.

SORU- Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesinin görevlerinden biri değildir?

A)    Yasama dokunulmazlığının kaldırılması kararlarına karşı itirazları incelemek
B)    Yüce divan sıfatıyla yargılama yapmak
C)    Siyasi partilerin kapatılmaları davalarına bakmak
D)    Anayasa değişikliklerini esas yönünden incelemek
E)     Uyuşmazlık Mahkemesinin Başkanını seçmek

KANUNLARIN DENETİMİ

KANUNLAR ŞEKİL ve ESAS BAKIMDAN denetlenir

İlgili KANUN değişikliği  değişikliğinin Resmi Gazetede yayımlanmasından itibaren 10 gün içinde,
- Cumhurbaşkanı
-TBMM nin 1/5 i açabilir

ŞEKİL DENETİMİNİN KAPSAMI
Anayasa değişikliğinde;
- Teklif çoğunluğu,
- Oylama çoğunluğu,
- İvedilikle görüşülüp görüşülmediği kriterlerine uygun yapılıp yapılmadığıdır.
Kanunlarda şekli denetim;
- SADECE Son oylamanın ( Karar Yetersayısına uyulup uyulmadığı ) aranılan çoğunlukta yapılıp yapılmadığıdır.

KANUNLARIN ESAS BAKIMINDAN DENETİM ( İÇERİK DENETİMİ )

Anayasa Değişiklikleri SADECE ŞEKİL BAKIMINDAN DENETLENEBİLİR. Bu sebeple ESAS DENETİMİ sadece KANUN  KHK VE İÇTÜZÜK DEĞİŞİKLİKLERİ İÇİN GEÇERLİDİR.
Süre ve DAVA AÇMAYA YETKİLİ OLANLAR:
İlgili kanun, içtüzük değişikliği ve KHK nın Resmi Gazetede yayınlanmasından başlayarak 60 gün içinde
- Cumhurbaşkanı
- TBMM nin 1/5 i,
- Hükümet ve ana muhalefet partisi meclis grubu adına meclis grup başkan vekili veya yardımcısı ( yada parti yönteminin belirleyeceği bir milletvekili) dava
Anayasa mahkemesinin re sen inceleme yetkisi yoktur mutlaka iptal davası açılması gerekir.

KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİN VE İÇTÜZÜKLERİN DENETİMİ

KHK ve İÇTÜZÜKLER ŞEKİL ve ESAS BAKIMDAN denetlenir

İlgili KANUN değişikliği  değişikliğinin Resmi Gazetede yayımlanmasından itibaren 60 gün içinde,
- Cumhurbaşkanı
- TBMM nin 1/5 i,
- Hükümet ve ana muhalefet partisi meclis grubu adına meclis grup başkan vekili veya yardımcısı ŞEKİL DENETİMİNİN KAPSAMI
Anayasa değişikliğinde;
- Teklif çoğunluğu,
- Oylama çoğunluğu,
- İvedilikle görüşülüp görüşülmediği kriterlerine uygun yapılıp yapılmadığıdır.
Kanunlarda şekli denetim;
- SADECE Son oylamanın ( Karar Yetersayısına uyulup uyulmadığı ) aranılan çoğunlukta yapılıp yapılmadığıdır.

KANUNLARIN ESAS BAKIMINDAN DENETİM ( İÇERİK DENETİMİ )

Anayasa Değişiklikleri SADECE ŞEKİL BAKIMINDAN DENETLENEBİLİR. Bu sebeple ESAS DENETİMİ sadece KANUN  KHK VE İÇTÜZÜK DEĞİŞİKLİKLERİ İÇİN GEÇERLİDİR.
Süre ve DAVA AÇMAYA YETKİLİ OLANLAR:
İlgili kanun, içtüzük değişikliği ve KHK nın Resmi Gazetede yayınlanmasından başlayarak 60 gün içinde
- Cumhurbaşkanı
- TBMM nin 1/5 i,
- Hükümet ve ana muhalefet partisi meclis grubu adına meclis grup başkan vekili veya yardımcısı ( yada parti yönteminin belirleyeceği bir milletvekili) dava
Anayasa mahkemesinin re sen inceleme yetkisi yoktur mutlaka iptal davası açılması gerekir.

SORU: 95 milletvekili tarafından kabul edilen bir kanun resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş 108 milletvekili bu kanuna karşı anayasa mahkemesine iptal davası açmıştır karar ne olur

a) Kanunun kabulünde askeri karar yeter sayısının sağlanmadığı gerekçesiyle kanunun iptaline

b) Başvurunun en az 110 milletvekiliyle yapılmadığı için davanın ilk incelemede reddine

c) Başvurunun en az 110 milletcekiliyle yapılmadığı için davanın esasının incelenmesinin reddine

d) Süresinde yapılmadığı için başvurunun reddine

e) Milletvekilleri şekil bakımından davanın reddini isteyemeyecekleri için davanın reddine

SORU: 250 milletvekili ile toplanan tbmm 140 kabul 100 çekimser 10 ret sonucu İstanbul ilinin adının değiştirilmesine karar veriyor Mecls üye tamsayısının 1/5 milletvekili kanunun şekil bakımından iptali için 30 gün sonra dava açmıştır

a) İllerin isminin kanunla değiştirilemeyeceği için kanunun iptaline

b) Meclis toplantı yeter sayısı bulunmadığı için kanunun iptaline

c) Altmış günlük dava açma süresi geçmediği için başvurunun kabulüne

d) Kabul için gerekli karar yeter sayısı sağlanmadığı için kanunun iptaline

e) iptal davasının açılması için gerekli süre geçtiğinden başvurunun reddine reddine

SORU: Kanunların şekil yönünden anayasaya uygunluğunun anayasa mahkemesince denetlemesine ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır

a) Şekil yönünden aykırılık iddası TBMM üyelerinin1/5 tarafından ileri sürülebilir

b) Şekil yönünden aykırılık iddası cumhurbaşkanı tarafından ileri sürülebilir

c) Şekil yönünden anayasaya aykırılık iddasıyla açılacak olan iptal davası yayım itib 60 gündür

d) Kanunların şekil yönünden anayasaya uygunluğunun denetlenmesi son oylamayla ilgilidir

e) Şekil yönünden anayasaya aykırılık anamuhalefet meclis grubu tarafından ileri sürülemez

SORU : 10.03.2011 Tarihinde resmi gazetede yayınlanan bir kanuna karşı şekil bakımından iptal davası açmanın son günü aşağıdakilerden hangisidir

CEVAP : 19.03.2011

ANAYASA MAHKEMESİ DENETİMİNDE YARGILAMA USULÜ

İptal davası dilekçesi Anayasa Mahkemesi Genel Sekreterliği kalemine havale edildiği tarihte açılmış sayılır. Davanın açıldığına dair bir belge verilir. Davayı açanlar;
- Anayasaya aykırılığını ileri sürdükleri düzenlemenin hangi maddeye ya da hangi maddelere aykırı olduğunu,
- Ve bu aykırılıkların gerekçelerini, dilekçelerinde belirtmelidir.
Bütün bu şarların dilekçede haiz olup olamadığını kayıttan itibaren 10 gün içinde inceleyen sekreterlik, noksanlık var ise kararla saptanarak dilekçede ismi yazılı iki vekile bildirilir eğer isim bildirilmediyse en üstte ismi yazılı iki üyeye durum bildirilip noksanlıkların tamamlanması için 15 günden az olmamak kaydıyla süre verir. Bu noksanlıklar tamamlanamazsa dava açılmamış sayılır. Bu karar Anayasa Mahkemesince verilir ve Resmi Gazetede yayınlanır. Eksiklikler tamamlanırsa dava dilekçenin ilk verildiği tarihte açılmış sayılır.

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI

· Anayasa mahkemesinin kararları kesindir, tüm tüzel ve özel kişileri ve idare makamlarını bağlar.
· Gerekçeli olarak Resmi Gazetede yayınlanır.
· İptal kararının yürürlüğe girmesi 1 yılı aşmamak kaydıyla geri bırakılabilir.
Geri bırakma işlemi meclise yeni kanun çıkarması için bir süre tayin amacını güder çünkü hem kanun çıkarmak uzun süreli bir iş hem de hemen iptali halinde kanun anında yürürlükten kalkacak ve o kanunun düzenlediği alanda sıkıntı oluşacaktır. Bu halde vatandaşın devlete güveni zayıflayacaktır.

Karar Alma Usulü
Anayasa Mahkemesi Bölümleri başkanvekili başkanlığında 4 üyenin katılımıyla; Genel Kurul, Mahkeme Başkanı’nın veya başkanın belirleyeceği başkan vekilinin başkanlığında en az 12 üye ile toplanır. Bölümler ve Genel Kurul, kararlarını salt çoğunlukla alır.
Salt çoğunluğun iki istisnası mevcuttur;
· Anayasa değişikliğinin iptaline karar verilebilmesi için toplantıya katılanların 2/5 i,
· Siyasi partilerin kapatılmasına veya hazine yardımından kısmen ya da tamamen yoksun bırakılmasına ilişkin davalarda kapatılmaya karar verebilmek için toplantıya katılanların 2/5 i.

Anayasa Mahkemesinin yürürlüğü durdurma kararı verip veremeyeceği konusu tartışmalıdır.1990 lı yılların başından bu yana yürürlüğü durdurma kararı verdiği olmuştur. Fakat anayasal açıdan bakıldığında yüksek mahkemenin böyle bir yetkisi yoktur. Anayasa mahkemesinin kuruluş kanununda böyle bir yetki sayılmamıştır. Mahkeme bu yetkiyi kendi kendine tanımıştır ve sıkça kullanmaktadır.

ANAYASA MAHKEMESİ İÇTİHAT YOLUYLA KENDİSİNE YÜRÜTMEYİ DURDURMA YETKİSİNİ TANIMIŞTIR VE BU YETKİSİNİ SIKÇA KULLANMAKTADIR.

v SADECE İPTAL KARARLARI GEREKÇESİ YAZILMADAN AÇIKLANAMAZ. Diğer kararlar gerekçesi yazılmadan açıklanabilir.
v İptal kararı – aksi kararda belirtilmedikçe - Resmi Gazetede yayınlandığı gün ilgili norm yürürlükten kalkar.
v İptal isteminin reddine karar verildiğinde 10 yıl süreyle aynı norm ile ilgili itiraz ve def i yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Bu kural KHK ve İçtüzük için geçerli değildir.
v Anayasa Mahkemesi hukuki gerekçeli karar verir; oysa TBMM siyasi nitelikte karar verir.
v Şekil bozukluğundan gelen ve reddedilen dava 10 yıl içinde getirilmesine rağmen esas denetimi davası açılan norm 10 yıl içinde bir daha getirilemez.

SORU: Anayasa mahkemesinin iptal kararıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır

a) İptal kararları gerekçesiyle yazılmasan açıklanamaz

b) İptal olunan kanun hükmü kural olarak iptal kararının Resmi Gazetede yayıml tarihte yürürlükten kalkar

c) İptal kararının yürürlüğe girdiği tarihte iptal olunan kanun hükmü ile yürürlükten kaldırılmış kanun hükümleri kendiliğinden yürürlük kazanır

d) Anayasa mahkemesi gerekli gördüğünde iptal kararının yürürlük tarihini erteleyebilir

e) Anayasa mahk iptal kararları ile kanun koyucu gibi hareketle yeni uygulamaya yol açacak hüküm oluşturamaz

UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
Anayasa’da Yüksek Mahkemeler içerisinde sayılmıştır.
Uyuşmazlık Mahkemesi; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile görevlendirilmiş, adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkili ve bu kanunla kurulup görev yapan bağımsız bir yüksek mahkemedir.
Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı, Anayasa Mahkemesince kendi asıl ve yedek üyeleri arasından seçilir. Bölümler ve Genel Kurul, Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanının Başkanlığı altında toplanır.
Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümüne, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ile Danıştay Genel Kurulunca kendi daire başkan ve üyeleri arasından; Askerî Yüksek İdare Mahkemesi Genel Kurulunca da askerî hâkim sınıfından olan daire başkan ve üyeleri arasından ikişer asıl, ikişer yedek üye seçilir.
Uyuşmazlık Mahkemesi Ceza Bölümüne, Yargıtay Ceza Genel Kurulu ile Askerî Yargıtay Genel Kurulunca kendi daire başkan ve üyeleri arasından üçer asıl, üçer yedek üye seçilir.
Uyuşmazlık Mahkemesinin Başkanı, Başkanvekili ve üyeleri dört yıl için seçilir.
(Anayasa Mahkemesine üye vermeyen tek yüksek mahkeme Uyuşmazlık Mahkemesidir.!!!!)

İDAREYE İLİŞKİN ANAYASAL ESASLAR

İdarenin Bütünlüğü ve Kamu Tüzelkişiliği
- İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir.
- İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır.
- Kamu tüzelkişiliği, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur.
Yönetmelikler
Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler. ( Bakanlar Kurulunun yönetmelik çıkarma yetkisi Anayasada açıkça yazılı değildir. )
Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir.

YARGI YOLU
İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinde bunlardan doğan uyuşmazlıkların millî veya milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarası tahkime ancak yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar için gidilebilir.
 

Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler ile Yüksek Askeri Şuranın kararları yargı denetimi dışındadır. Ancak, Yüksek Askerî Şûranın, Terfi işlemleri ve kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma dışındaki İHRAÇ kararlarına karşı yargı yolu açıktır.
İdari işlemlere karşı açılacak davalarda süre, yazılı bildirim tarihinden başlar.
Yargı yetkisi, idarî eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz. İdari yargı mercileri YERİNDELİK DENETİMİ YAPAMAZ. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı verilemez.
 

İdarî işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idarî işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir.
 

Kanun, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş halinde ayrıca millî güvenlik, kamu düzeni, genel sağlık nedenleri ile yürütmenin durdurulması kararı verilmesini sınırlayabilir. (Yürütmeyi Durdurma Yetkisinin SınırlaNABİLECEĞİ haller) Anayasa bu konuda kanun koyucuya bir takdir hakkı vermiştir. Yoksa doğrudan doğruya yürütmeyi durdurma yetkisini sınırlayan bir hüküm değildir.
İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür.