HUKUK 2 - YASAMA

ANAYASA HUKUKU

İlk anayasacılık hareketi 1808 Sened i İttifaktır. Bu belge padişahın otoritesinin zayıfladığının göstergesidir. ll. Mahmut merkezi otoriteyi güçlendirince bu belgeyi tanımadı. Sened i İttifak Padişahın bir kısım yetkilerini Heyet-i Ayan ile paylaşmasını öngördüğü için ilk anayasacılık hareketi olarak adlandırılmıştır.

1876 Kanun i Esasi; ilk anayasamızdır.

II. Abdülhamit  döneminde  ilan edildi 

23 aralık 1876 yılında kanuni esası bir ferman ile ilan edilmiştir.

Tanzimat ve ıslahat fermanlarının ak­sine tam bir batılı anlamda anayasa niteliğinde olup madde madde hazırlanmıştır.

İki meclisli bir yapıda oluşturulmuştur. 

İlki, üyeleri padişah tarafından atanan heyet-i ayan;

Diğeri, halk tarafından iki dereceli bir seçimle işbaşına gelen heyet-i mebusan'dır.

1876 anayasasına göre, bir meclis üyesi kanun teklif edebilmek için padişahtan izin almak zorundaydı;

Meclis ta­rafından kabul edilen tasarılar padişahın onayı ile yürürlüğe girebilecekti

En önemlisi padişah dilediği zaman heyet-i mebusanı feshedebilecekti.

Meclis, 1878 yılında ıı. Abdülhamit tarafından dağıtılmış ve ilk anayasa yürürlükten kaldırılmıştır.

Dokunulmazlıklara, milletin temsili ilkesine, olağanüstü yönetim usullerine ve bazı üst düzey kamu görevlilerinin Yüce Divan da yargılanmasına yer veren ilk yazılı anayasamızdır.

1921 ANAYASASI  (TEŞKİLAT-I ESASİYE - 20 Ocak 1921)

1. Bu anayasa da bir devlet başkanlığı makamı yoktur Yasama  yürütme ve yargı güçleri TBMM’de toplanmıştır. (Güçler birliği)

2. En yeni en devrimci ilke Milli Egemenlik ilkesidir. ”Egemenlik bila kayd u şart milletindir.”  Milli egemenlik ilkesinin kabul edildiği ilk anayasadır.

3.Türk tarihinin en kısa süreli anayasasıdır.

4.TBMM Başkanı aynı zamanda Devlet Başkanı’dır.

5.İlk ve tek yumuşak (kolay değiştirilebilir) anayasadır.

6. Yasama ve yürütme erklerinin meclise ait olduğu bir meclis sistemi Kuvvetler birliği ilkesini benimsemiştir.

7.Hükümet seçtiği vekiller tarafından yönetilir.

8.Seçimler iki yılda bir yapılır.

Saltanat ve hilafet Anayasa da çözüme kavuşturulmamıştır fakat daha sonra 30 Ekim 1922 tarihinde önce hilafet ve saltanat birbirinden ayrılmış daha sonra da 1 Kasım 1922 de SALTANAT KALDIRILMIŞTIR. ( 16 Mart 1920 tarihinden geçerli olmak üzere GEÇMİŞE DÖNÜK olarak kaldırılmıştır. )

BİRİNCİ T.B.M.M. 1 Nisan 1923 tarihinde seçimlerin yenilenmesine karar verdi ve 11 Ağustos 1923 te İKİNCİ DÖNEM TBMM çalışmalarına başladı.

1921 Anayasasında Yapılan 1923 DEĞİŞİKLİKLERİ

- Türkiye Devletinin HÜKÜMET ŞEKLİ Cumhuriyet olarak kabul edilmiştir. Diğer Anayasalarımız DEVLET ŞEKLİ olarak kabul etmektedir. 

- Devletin dininin İslam olduğu ve dilinin Türkçe olduğu hükmü getirilmiştir. 

Cumhurbaşkanının meclis içinden seçimi ve bakanların Başbakan tarafından Meclis içinden seçilerek tamamının Cumhurbaşkanı tarafından MECLİSİN ONAYINA SUNULMASI hükmü getirildi.
 

3 Mart 1924 tarihinde Hilafet KALDIRILDI ancak devletin dininin İSLAM olduğu ibaresi 1928 yılına kadar ANAYASA da varlığını sürdürdü.

1924 ANAYASASI  (10 NİSAN 1924)

      
1.Egemenlik kayıtsız ve şartsız milletindir. 

2.Devletin yönetim şekli Cumhuriyettir.

3.Devletin dini İslam başkenti Ankara ve dili Türkçe’dir. Laik değildir. Laiklik ilkesi 1937 de girmiştir fakat 10 Nisan 1928 tarihinde yapılan değişiklikle Anayasa’nın 2 maddesinde yer alan “Türkiye Devleti’nin dini İslâm’dır” hükmü çıkarılmıştır. Ayrıca milletvekillerinin yeminlerindeki vallahi kelimesi “namusum üzerine söz veririm” ifadesiyle değiştirilmiştir. Yine Meclisin görevleri arasında yer alan “ahkam-ı şer’iye’nin tenfizi” (dinsel hükümlerin yerine getirilmesi) hükmü anayasadan çıkartılmıştır. Bu değişikliklerle Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin çağdaş ve laik bir devlet olması amaçlanmış ve laik devlet anlayışına yönelinmiştir.

4.Devletin başkenti rejimi ve bayrağı değiştirilemez.

5.Yasama ve Yürütme yetkileri meclise aittir. Kuvvetler birliği görevler ayrılığı esastır


6.Yargı bağımsız mahkemelerce yürütülür.

7.Meclis; yürütme yetkisini seçtiği Cumhurbaşkanı ve onun atadığı Bakanlar kanalıyla kullanır. Meclis; hükümeti her zaman denetler. Meclis yasama yetkisini kendisi kullanmasına rağmen Yürütme yetkisini Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu eliyle kullanmıştır.
 

8.Üst üste aynı kişi Cumhurbaşkanı seçilebilir.
 

9.Seçimler dört yılda bir yapılır.
 

10.Seçmen yaşı 18 olacaktır.
 

SERT BİR ANAYASADIR. -En uzun süre yürürlükte kalan anayasamızdır - 24 Anayasası Çoğulcu değil çoğunlukçudur (OY ÇOKLUĞU İLKESİNİN GEÇERLİ OLMASI) . Bu nitelik 27 Mayıs “60 darbesine ortam hazırlamıştır.

1961 ANAYASASI      (9 Temmuz 1961)

1.İki meclisli parlamento ( millet meclisi ve Cumhuriyet Senatosu) sistemini kabul etmiştir. İki meclisli sistem açıdan 1876 anayasasına benzemektedir
 

2.Kuvvetler ayrılığı prensibi getirildi.
 

3.Yürütme organı Cumhurbaşkanı ve Bakanlar kurulundan oluşur.
 

4.Meclis yasaların kabulünde son söze sahiptir.
 

5.Hukuk devleti ilkesi benimsenmiştir.
 

6.Sosyal Devlet anlayışı benimsenmiştir.
 

7.Seçimlerin; serbest eşit gizli tek dereceli genel oy ilkelerine göre yapılacağı belirtilmiştir.
 

8.Çoğunlukçu demokrasi anlayışından çoğulcu demokrasi anlayışına geçildi.
 

9.Temel hak ve hürriyetlerle ilgili geniş düzenlemelere yer verilmiştir. İnsan haklarına dayanan devlet modeli benimsendi hürriyetçi, modern ve özgürlükçü Temel hak ve hürriyetlerin hangi hallerde sınırlandırılacağı belirtilmiştir.
 

10.Üniversitelere TRT ye özerk statü tanındı. 

11.ANAYASA MAHKEMESİ KURULDU

12.DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) kuruldu.
 

13.Milli Birlik komitesi kuruldu.

1961 Anayasasında hak ve özgürlüklere geniş yer verilmesi yürütmenin zamanla görevini yerine getirememesine yol açtı tüm siyasi sorumluluğa sahip olan ve bunu yüklenen hükümetin yetki yönünden eli kolu bağlı hale geldi ve muhalefetin iktidar tarafından etkisiz hale getirilmesi meclisi de işlemez hale getirdi. Bütün bu sıkıntılardan sonra 12 mart 1971 yılında ordu, Süleyman Demirel'e bir muhtıra vermişti ve bunun içinde kardeş kavgasının önlenemediği, anarşinin engellenemediği, Atatürk ilkelerine sahip çıkılmadığı ve reformların yapılamadığı bunun sorumlusunun da hükümet olduğu bildirilmişti. Bu nedenle Nihat Erim baskanligin da sivil bir hükümet kurulmasına karar verildi ve kuruldu.1961 Anayasın da ki hak ve özgürlükleri genişleten maddeler değiştirildi. ordu Demirel hükümetini devirdi ve Demirel i siyasi yasaklı hale getirip Zincirbozan a sürdü.

1971 - 1973 ARA REJİM DÖNEMİ

· Yürütme güçlendirildi,· Bakanlar Kurulu na KHK çıkarma yetkisi verilmiştir, Vergi , resim ve harç almada Bakanlar Kurulu yetkili kılındı,

· Üniversitelerin özerkliği zayıflatıldı, TRT nin özerkliği kaldırıldı,

· DGM ler kuruldu, ( Devlet Güvenlik Mahkemeleri 2004 Yılı Anayasa Değişikliği ile kaldırıldı )

· Temel Hak ve Hürriyetleri sınırlama sebepleri artırıldı,

· Anayasal denetimin ancak şekli denetimle sınırlı olacağı getirildi,

· İptal davası açma yolu küçük partilere kapatıldı ancak mecliste grubu bulunan ( en aza on milletvekili) partilere tanındı.

· Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Danıştay ın görev alanından çıkarıldı,



1982 ANAYASASI VE MGK REJİMİ

· Ayrıntıcıdır, 61 anayasasına oranla daha KAZUİSTİK (ayrıntıcı) bir anayasadır. 

· 1982 anayasası 1961 e oranla daha katıdır Değişmeyecek maddelerin sayısı artırılmıştır.

- Anayasa değişikliklerine bir de Cumhurbaşkanının onay safhası eklendi Devlet yapısı içinde yürütme organı yürütme organı içindede cumhurbaşkanı güçlendirilmiştir. Bunlar TBMM seçimlerini belli kurallar dahilinde yenilemek, karşı imza kuralı koymak, yüksek mahkemelerin bazı üyelerini seçmektir Bakanlar kuruluna 1961 anayasasına oranla daha fazla yetki verilmiştir. Başbakanın sahip olduğu görev ve yetkileri arttırılmıştır.

· 82 Anayasası 6 yıllık bir geçiş dönemi öngörmüştür.

· Otorite hürriyet dengesinde Otorite daha ağır basmıştır,

· 61 anayasası döneminde siyasal sistemi tıkayan sorunlara karşı bu siyasal tıkanıklıkları giderici mekanizmalar getirilmiştir.

 
· MGK kurucu iktidara tanınan yetkileri kendisine tanımıştır.

61 ve 82 ANAYASALARININ BENZERLİKLERİ

· İki anayasa da askeri müdahale ile yapılmıştır,
· Bir kanadı askeri diğer kanadı sivil olan kurucu meclisler tarafından yapıldı (Milli Güvenlik Kurulu ,Milli Birlik Komitesi) (temsilciler meclisi ,Danışma meclisi)· İkisinde de sivil kanat seçimle oluşturulmamıştır,
· İkisi de halkoyu ile kesinleşmiştir,
· Sivil kanadın Bakanlar Kurulu nu kurma ve düşürme yetkisi yoktur.

61 ve 82 ANAYASALARININ FARKLILIKLARI

· 61 deki Temsilciler Meclisinde meslek mensupları vs olmasına karşın 82 de Danışma Meclisi nin tümü MGK tarafından seçildiğinden 61 daha toplumsal ve daha fazla milli iradeye yakındır.
· 61 Anayasası hazırlanırken Temsilciler Meclisinde siyasi partiler etkili olmuştur fakat 82 Anayasası hazırlanırken Danışma Meclisine Siyasi Parti üyesi olanlar alınmadılar,
· 61 Anayasasında Temsilciler Meclisi sayıca üstündü ve yetkileri fazla olduğundan MBK bir noter gibiydi. Oysa 82 de nihai söz MGK ya aitti,
· 61 de referandumda hayır çıkması halinde ne yapılacağı belirtilmiş iken( yeni meclis kurulacağı öngörülmüştü) 82 de böyle bir düzenleme bulunmamaktadır.
· 61 referandum ve cumhurbaşkanı seçimi ayrılmışken 82 de referandum ve cumhurbaşkanı seçimi aynı anda yapılmıştır.
· 1961 Anayasası hiçbir kısıtlamaya tabi olmadan tartışılabilmiş ve siyasi partiler seçmenin oyunu etkileyebilmiştir.82 Anayasası hazırlanmasında ise tartışma eleştirme ve oyu etkileyecek her türlü hareket yasaklanmıştır

1982 ANAYASASI BAŞLANGIÇ METNİ

BAŞLANGIÇ (Değişik: 23.7.1995)

Türk Vatanı ve Milletinin ebedî varlığını ve Yüce Türk Devletinin bölünmez bütünlüğünü belirleyen bu Anayasa, Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu, ölümsüz önder ve eşsiz kahraman Atatürk’ün belirlediği milliyetçilik anlayışı ve O’nun inkılâp ve ilkeleri doğrultusunda;

Dünya milletleri ailesinin eşit haklara sahip şerefli bir üyesi olarak, Türkiye Cumhuriyetinin ebedî varlığı, refahı, maddî ve manevî mutluluğu ile çağdaş medeniyet düzeyine ulaşma azmi yönünde;

Millet iradesinin mutlak üstünlüğü, egemenliğin kayıtsız şartsız Türk Milletine ait olduğu ve bunu millet adına kullanmaya yetkili kılınan hiçbir kişi ve kuruluşun, bu Anayasada gösterilen hürriyetçi demokrasi ve bunun icaplarıyla belirlenmiş hukuk düzeni dışına çıkamayacağı;

Kuvvetler ayrımının, Devlet organları arasında üstünlük sıralaması anlamına gelmeyip, belli Devlet yetki ve görevlerinin kullanılmasından ibaret ve bununla sınırlı medenî bir işbölümü ve işbirliği olduğu ve üstünlüğün ancak Anayasa ve kanunlarda bulunduğu;

(Değişik: 3.10.2001) Hiçbir faaliyetin Türk millî menfaatlerinin, Türk varlığının, Devleti ve ülkesiyle bölünmezliği esasının, Türklüğün tarihî ve manevî değerlerinin, Atatürk milliyetçiliği, ilke ve inkılâpları ve medeniyetçiliğinin karşısında korunma göremeyeceği ve lâiklik ilkesinin gereği olarak kutsal din duygularının, Devlet işlerine ve politikaya kesinlikle karıştırılamayacağı;

Her Türk vatandaşının bu Anayasadaki temel hak ve hürriyetlerden eşitlik ve sosyal adalet gereklerince yararlanarak millî kültür, medeniyet ve hukuk düzeni içinde onurlu bir hayat sürdürme ve maddî ve manevî varlığını bu yönde geliştirme hak ve yetkisine doğuştan sahip olduğu;

Topluca Türk vatandaşlarının millî gurur ve iftiharlarda, millî sevinç ve kederlerde, millî varlığa karşı hak ve ödevlerde, nimet ve külfetlerde ve millet hayatının her türlü tecellisinde ortak olduğu, birbirinin hak ve hürriyetlerine kesin saygı, karşılıklı içten sevgi ve kardeşlik duygularıyla ve “Yurtta sulh, cihanda sulh” arzu ve inancı içinde, huzurlu bir hayat talebine hakları bulunduğu;

FİKİR, İNANÇ VE KARARIYLA anlaşılmak, sözüne ve ruhuna bu yönde saygı ve mutlak sadakatle yorumlanıp uygulanmak üzere,

TÜRK MİLLETİ TARAFINDAN, demokrasiye âşık Türk evlatlarının vatan ve millet sevgisine emanet ve tevdi olunur.

DEĞİTİRELEMEYECEK MADDELER

 I. DEVLETİN ŞEKLİ     Madde 1 - Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

 II. CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ   Madde 2 - Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.

 III. DEVLETİN BÜTÜNLÜĞÜ, RESMİ DİLİ, BAYRAĞI, MİLLİ MARŞI VE BAŞKENTİ Madde 3 - Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanunda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı "İstiklal Marşı"dır. Başkenti Ankara'dır.

IV. DEĞİŞTİRİLEMEYECEK HÜKÜMLER  Madde 4 - Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

1982 ANAYASASINDA TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER1961 Anayasası insan haklarına dayalı ifadesine yer vermiş iken, 1982 Anayasası insan haklarına saygılı devlet ibaresine yer vermiştir. İnsan haklarına dayanan devlet ibaresi anayasanın değişmez maddeleri içerisinde yer almaktadır.

Türkiye 1987 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne BİREYSEL BAŞVURU HAKKINI TANIMIŞ,
1989 yılında ise Avrupa İnsan Hakları Divanının zorunlu yargı yetkisini kabul etmiştir.

1-YASAMA 

TBMM 550 MİLLET VEKİLİNDEN OLUŞUR

Yasama Yetkisi; meclisin kanun yapma ve karar alma yetkisidir.

Yasamanın Genelliği: Anayasaya aykırı olmamak kaydıyla her konunun TBMM nce dilediği kadar ayrıntılı düzenlenebilmesidir. Yasama yetkisi meclise aittir. Bu yetki devredilemez.

Yasamanın Asliliği: Meclisin bir konuyu doğrudan doğruya düzenleyebilmesi demektir.

Özel Nitelikli Kanunlar
1. Bütçe kanunu
2. Kesin hesap kanunu
3. Milletlerarası Anlaşmaların Uygun Bulunması Kanunu

Bütçe ve kesin hesap kanunu şekli manada kanundur ve bu kanunlarda KHK ile değişiklik yapılamaz.

Milletlerarası Anlaşmaların Uygun Bulunmasında hükümetin onayladığı anlaşmayı denetleyen DANIŞTAY, Anayasaya uygunluğu değil yetki aşılmasını denetler.

PARLAMENTO KARARI
 

Meclisin kanun dışındaki bütün işlemleri parlamento kararıdır. İçtüzük değişiklikleri de bir parlamento kararıdır. Bu kararlara karşı anayasa denetimi yoktur. Anayasal denetimin tek şartı meclisin usul saptırması yoluyla kanunla düzenlenebilecek bir alanda parlamento kararı ile düzenleme yapması durumunda yüksek mahkeme kendisini yetkili addeder ve yargısal denetimini yapar.

SORU: 400 milletvekili ile toplanan TBMM 201 Milletvekilinin kabul 100 Milletvekilinin çekimser 99 milletvekilinin ret oyu ile TBMM içtüzüğüne bir madde ekleyerek ulaşım araçlarıyla seyahat edenlerin raylı sisteme her binişlerinde eğitime katkı payı olarak 1 tl ödemesi ile ilgili düzenleme yapmış anamuhalefet partisi karar resmi gazetede yayınlandıktan 31 gün sonra anayasa mahkemesine başvurmuştur ne karar verilir

(TBMM içtüzüğüyle 3. Kişilere yükümlülük getirelemeyeceği için iptal eder)

TBMM NİN KARAR (PARLAMENTO KARARI) BİÇİMİNDE YAPTIĞI İŞLEMLER

Yasama işlemlerinin birinci türü “parlâmento kararı ”dır. Parlâmento kararına “meclis kararı” veya “TBMM kararı ” da denmektedir açıkça görüleceği gibi, parlâmento kararları içerik olarak sınırlıdır. Her şey parlâmento kararı konusu yapılamaz. Örneğin, vatandaşlar için uyulması zorunlu, bağlayıcı, genel hukuk kuralları parlâmento kararıyla konulamaz

Örnek Parlamento Kararı

TBMM Kararı

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Çalışmalarına Ara Vermesine Dair Karar

Karar No. 857       Karar Tarihi : 3.7.2005

Türkiye Büyük Millet Meclisinin, 4 Temmuz 2005 Pazartesi gününden başlamak ve 1 Ekim 2005 Cumartesi günü saat 15.00’de toplanmak üzere tatile girmesine, Genel Kurulun 3 Temmuz 2005 tarihli 125 inci Birleşiminde karar verilmiştir. (RG, 8.7. 2005 - Sayı : 25869).

1- Silahlı kuvvetlerin yurt dışında görevlendirilmesi
2- Savaş ilanına karar vermek ( basit çoğunlukla karar verilir )
3- Bir bakan veya Başbakanın Yüce Divan a sevkine karar vermek
4- Milletvekilliğinin düşürülmesine karar vermek
5- İçtüzük değişikliği
6- Dokunulmazlığın kaldırılmasına karar vermek
7- Seçimlerin yenilenmesine TBMM, KARAR ya da KANUN biçiminde karar verebilir. Her ikisi yoluyla da seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
8- Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunun OHAL ve SIKIYÖNETİM İLANI KARARLARININ ONAYLANMASI.
9- Anayasa Mahkemesi’ne Üye Seçimi (2010 Anayasa Değişikliği)

Ayrım yaparken şuna dikkat etmek gerekir Kanunların hepsi cumhurbaşkanı tarafından onaylanırken parlamento kararlarında böyle bir imzaya gerek yoktur.

Aşağıdakilerden hangisi parlamento kararı değildir?

a)meclisin tatil edilmesi                                  b)gensorunun kabul edilmesi 

c)yasama dokunulmazlığını kaldırılması        d)milletvekilliğinin düşürülmesi kararı                   

e)bir yasanın bazı maddelerinde değişiklik yapılması

CEVAP E

Parlamento kararlarının şu 3 grubu Anayasa Mahkemesinin denetimine tabidir.

1. İçtüzük değişikliği ve Eylemli İçtüzük İhlal edilerek, fiilen iç tüzük değiştirilmesi suretiyle alınan Parlamento Kararları
2. Milletvekilliğinin düşmesi kararı
3. Dokunulmazlığın kaldırılması kararı

Parlamento kararları Meclis kararı adı altında Meclis Başkanı tarafından 15 gün içinde Resmi gazetede yayınlanır. ( Dikkat cumhurbaşkanı tarafından onaylanmasına gerek yok )

İÇTÜZÜK
 

Her meclisin iç çalışma düzeni ve yöntemini kendisi belirler. Buna YÖNTEMSEL BAĞIMSIZLIK adı verilir. Bu bir parlamento kararıdır. Sessiz Anayasa olarak adlandırılır. İktidar muhalefet ilişkileri açısından önemlidir. Bir konunun içtüzükle düzenlenebilmesi için o konunun meclisin çalışma alanı içinde olması gerekir.

İçtüzük değişimi Resmi Gazete de yayınlanmasından itibaren 60 gün içinde dava edilebilir, bu dava Anayasa Mahkemesince görülecek olan esas ve şekil yönünden iptal davalarıdır.

TBMM'NİN GÖREV VE YETKİLERİ

*  Kanun koymak, değiştirmek.
*  Bakanlar kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi vermek.
*  Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek.
*  Bakanlar Kurulunu denetlemek.
*  Ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek.
*  Milletlerarası anlaşmaların onaylanmasına karar vermek.
*  Para basılmasına karar vermek.
*  Savaş ilanına karar vermek.
*  Genel ve özel af ilanına karar vermek.
*  Savaş hali ilanı ve silahlı kuvvet kullanılmasına karar vermek.

SORU: Aşağıdakilerden hangisi anayasaya göre meclisin görevlerindendir

a) YSK ya üye seçmek

b) Tüzüklerin kanuna aykırılığını karara bağlamak

c) Mahkemelerce verilen ölüm kararlarını onaylayıp kesinleştirmek

d) Milletvekillerinin seçim tutanaklarını onaylayıp kesinleştirmek

e) Para basılmasına karar vermek

Kanun Teklifi reddedilirse 1 geçmeden tekrar meclis gündemine getirilemez ve bir yasam döneminde kanunlaşamayan teklifler KADÜK olur.

Kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesi

Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir. Bakanlar Kurulunun teklifine TASARI adı verilir. Ancak Bakanlar Kurulu Anayasa Değişikliği hakkında TASARI HAZIRLAYAMAZ.

Kanun tasarı ve tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülme usul ve esasları İçtüzükle düzenlenir.

Kanunların Cumhurbaşkanınca yayımlanması

Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen kanunları 15 gün içinde yayımlar.

Kanunlar ONAYLANMAZLAR. Kanun teklifi TBMM Genel Kurulunda kabul edildiği anda KANUNLAŞIR.

Cumhurbaşkanı onaylama değil YAYIMLAMA yetkisine sahiptir.

Yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. Cumhurbaşkanı kısmen uygun bulmasa bile TAMAMEN geri gönderir.

Cumhurbaşkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır ve Anayasa mahkemesine gitme hakkı var Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir.

MECLİSTE SİYASİ PARTİ GRUPLARI;

Siyasi parti grupları en az 20 milletvekilinden oluşur.

SİYASİ PARTİ GRUPLARI ŞU AÇILARDAN ÖNEMLİDİR
- Anayasa Mahkemesine iptal davası açmada,
- Meclis görüşmelerinde söz hakkı almada,
- Geçici Bakanlar Kurulu na üye vermede,
- Bütçe komisyonuna üye seçiminde,
- Başkanlık divanı oluşumunda,

T.B.M.M’ yi TATİL veya ARA VERME Halinde Olağanüstü Toplantıya Çağırabilecek KİŞİLER

-TBMM NİN 1/5 İ ,
- BAKANLAR KURULU,
- MECLİS BAŞKANI,
- CUMHURBAŞKANI, Meclisi toplantıya çağırabilir. İlgili konu görüşülmeden tatile devam edilemez.

Meclis EN ÇOK 3 AY TATİL YAPAR. Çalışmalarına 15 günü geçmemek üzere ara verebilir.


TBMM her yıl ekim ayının ilk günü TBMM kendiliğinden toplanır.

 

SORU: Anayasaya göre neler olağanüstü toplantı sayılır

(TBMM tadilde iken milletvekillrinin çağırılıpta yapılan toplantılardır )

Toplantı Yeter Sayısı;
 

Meclis BÜTÜN İŞ VE İŞLEMLERİNDE üye tam sayısının 1/3ü (184) ile toplanır (2007 Değişikliği )

Karar yeter sayısı;
TBMM, üye tamsayısının en az 1/3 ü ile toplanır ve üye tamsayısının ¼+1 (139)den az olmamak kaydıyla toplantıya katılanların salt çogunluğuyla karar verir. 

Yani bu durumda üye sayısını 550ye çıkaran 23.07.1995 sayılı Anayasa değişikliğinden sonra toplantı yeter sayısı 184, karar yeter sayısı 139dur.

ANAYASA GÖRE ÖZEL KARAR YETER SAYISI ARANAN HALLER

1. Anayasa değişikliği iki tür oran vardır 2/3  - 3/5
2. Meclis Başkanı seçiminde ilk iki turda 2/3, üçüncü turda salt çoğunluk, dördüncü turda üçüncü turda en çok oyu alan iki aday içerisinden EN FAZLA oyu alan aday.
3. Güvenoyu,
- göreve başlamak için katılanların salt çoğunluğu ( adi çoğunluk ),
- görev sırasında ise TBMM nin salt çoğunluğu
Anayasa koyucu hükümetlerin kurulmasını kolaylaştırırken güvensizlik oyuyla yıkılmasını zorlaştırmıştır.
4. Yüce divan a sevk TBMM nin salt çoğunluğu,
5. Bakanın güvensizlik oyu TBMM nin salt çoğunluğu,
6. Cumhurbaşkanının vatan ihanet ithamı ile yüce divana sevkinde TBMM nin 4/5
7. Genel ve özel afta TBMM nin 3/5

8.Kanunların şekil bakımından iptali 1/5

SORU:Anayasa değiştirilmesi için gereken öneri ve kabul yeter sayıları ile ilgili ifadelerden doğru

(TBMM üye tamsayısının 1/3 önerir 3/5 kabül eder cumhurbaşkanı geri yollarsa 2/3 kabül eder)

OYLAMALAR:

Açık kapalı gizli ve işaret oylaması ile yapılır.
Beyaz, olumlu - Yeşil, çekimser - Kırmızı, red

En az 15 üyenin teklifiyle açık yapılması zorunludur en az 20 millet vekilinin istemesi halinde ise gizli oylamaya genel kurul karar verir. 5 üye ayağa kalkarak teklif ederse taraf tarafa sayım yapılır.

TBMM NİN GİZLİ OY İLE YAPILMASI ZORUNLU OLAN YASAMA İŞLEMLERİ


1- Anayasa Değişikliklerinde maddelerin ve tümünün kabul edilmesi
2- Meclis Başkanını seçmek
3- Meclis soruşturması açılıp açılmayacağına karar vermek ( 2001 Yılı Anayasa değişikliği)
4- Yüce Divan a sevk için yapılan oylama ( 2001 yılı Anayasa Değişikliği )
5- Üyelikle bağdaşmayan görevde ısrar nedeniyle milletvekilliğinin düşürülmesi
6- Anayasa Mahkemesine üye seçme (3 üye seçimi)
7- Kamu Başdenetçisinin (Ombudsman) seçimi.
8- Sayıştay Başkanı’nın ve Sayıştay üyelerinin seçimi.

BÜTÇE ve KESİN HESAP

Bütçenin hazırlanması ve uygulanması
Devletin ve kamu iktisadî teşebbüsleri dışındaki kamu tüzelkişilerinin harcamaları, yıllık bütçelerle yapılır. Mali yıl başlangıcı ile merkezi yönetim bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü kanunla düzenlenir.
Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.

Bütçenin Görüşülmesi

Bakanlar Kurulu, merkezi yönetim bütçe tasarısı ile millî bütçe tahminlerini gösteren raporu, malî yıl başından en az 75 gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.

Bütçe tasarıları ve rapor, kırk üyeden kurulu Bütçe Komisyonunda incelenir. Bu komisyonun kuruluşunda,

iktidar grubuna veya gruplarına en az yirmibeş üye verilmek şartı ile, siyasî parti gruplarının ve bağımsızların oranlarına göre temsili göz önünde tutulur.

Bütçe Komisyonunun ellibeş gün içinde kabul edeceği metin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve malî yıl başına kadar karara bağlanır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bütçe kanunu tasarılarının Genel Kurulda görüşülmesi sırasında, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.

Bütçelerde Değişiklik Yapılabilme Esasları

Merkezi yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabilecek miktarın sınırını gösterir. Harcanabilecek miktar sınırının Bakanlar Kurulu kararıyla aşılabileceğine dair bütçelere hüküm konulamaz.

Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname ile bütçede değişiklik yapmak yetkisi verilemez.

Carî yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik tasarılarında ve carî ve ileriki yıl bütçelerine malî yük getirecek nitelikteki kanun tasarı ve tekliflerinde, belirtilen giderleri karşılayabilecek malî kaynak gösterilmesi zorunludur.

Bütçe kanunları Cumhurbaşkanı tarafından VETO EDİLEMEZ. Ancak Bütçe Kanunları da diğer kanunlar gibi ANAYASA MAHKEMESİ DENETİMİNE tabidir.

Bütçenin TBMM tarafından kabul edilmemesi hükümetin istifa ettiği anlamına gelmez. Ancak hükümet kendiliğinden çekilmez ise bir GENSORU ile düşürülebilir.

Bütçenin denetimi ( harcamaların bütçeye uygunluğu ) TBMM adına SAYIŞTAY tarafından yerine getirilir. Sayıştay Başkan ve üyelerini TBMM gizli oy ile seçer. Ancak bu hüküm Anayasa da değil Sayıştay Kanunu’nda yer almaktadır !!!

SORU: Bütçe kanunu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır

a) Bütçe tasarısı mali yıl  başlamadan en az 75 gün önce TBMM ye sunulur

b) Bakanlar kuruluna k.h.k bütçede değişiklik yapma yetkisi verilemez

c) Bütçe k. Gider artırıcı gelir azaltıcı öneriler milletvekilleri Tarafından TBMM de verilir

d) Bütçe komisyonu en az 25 üyeyle parti gruplarının ve bağımsızların sandalye oranındaki temsilliyle oluşturulur

e) Bütçe tasarıları TBMM bütçe komisyonunda incelenir        

KESİN HESAP KANUNU

Bakanlar Kurulunca Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Sayıştay, genel uygunluk bildirimini, ilişkin olduğu kesin hesap kanunu tasarısının verilmesinden başlayarak en geç yetmiş beş gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.

Kesin hesap kanunu tasarısı, yeni yıl bütçe kanunu tasarısıyla birlikte Bütçe Komisyonu gündemine alınır. Bütçe Komisyonu, bütçe kanunu tasarısıyla kesinhesap kanunu tasarısını Genel Kurula birlikte sunar, Genel Kurul, kesin hesap kanunu tasarısını, yeni yıl bütçe kanunu tasarısıyla beraber görüşerek karara bağlar.

Kesinhesap kanunu tasarısı ve genel uygunluk bildiriminin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştayca sonuçlandırılamamış denetim ve hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara bağlandığı anlamına gelmez.

1982 ANAYASASINDA MİLLETVEKİLLİĞİ

MİLLETVEKİLLİĞİ ŞARTLARI;

En az ilkokul mezunu olmak.

25 yaşını( 2006 DEĞİŞİKLİĞİ ) bitirmiş olmak,


Kısıtlı olmamak,


Taksirli suçlar hariç 1 yıldan fazla hüküm giymemiş olmak,


Askerlik yapmak veya muaf olmak,
Yasaklı olmamak,

AFFA UĞRAMIŞ OLSA BİLE; zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar milletvekili olamazlar.

TEMSİL

Milletvekilleri seçildikleri bölgeyi değil bütün milleti temsil eder. ( İlk kez 1876 Kanun i Esasi de yer almıştır ve bütün anayasalarımızın ortak hükmüdür).

Partisinden istifa eden milletvekilinin MİLLETVEKİLLİĞİ SIFATI DÜŞMEZ.

Milletvekilliği sıfatı İL SEÇİM KURULU TARAFINDAN SEÇİM TUTANAĞI DÜZENLENDİĞİ ANDA KAZANILIR. Yemin etme göreve başlamak için bir şarttır. Sıfat YEMİNDEN ÖNCE KAZANILIR. Yemin etmeden önce milletvekili dokunulmazlığa sahiptir.

Nüfusu az olan illerin, -nüfusları yeterli olmasa da- en az 2 milletvekili ile temsil edilmesine ilişkin kanun hükmü Anayasa Mahkemesi tarafından (Şubat 2011 de) “temsilde adalet” ilkesine aykırı bulunarak iptal edilmiştir.

YASAMA UYUMSUZLUĞU 

Milletvekillerinin herhangi bir yürütme görevini kabul etmemesi ve onların yürütmeye karşı tam bağımsız olmasını ifade eder. Bu bağlamda milletvekilliği ile bağdaşmayan işler Anayasa da sayılmıştır.

Anayasaya göre Milletvekilliğiyle bağdaşmayan işler;

Sermayesi devlete veya özel teşebbüslere ait kurum ve kuruluşlarda görev alamazlar,
Temsilci ve hakem olamazlar,
Taahhüt işini takip edemez,
Yürütme organının teklif ve önerisine bağlı görev alamazlar,

Milletvekilinin yürütme organının teklif ve önerisi ile görev almasına 6 ayı geçmemek üzere TBMM karar verebilir.
 

Milletvekillerinin BAZI DAVALARDA AVUKATLIK YAPAMAYACAĞI Anayasa da değil 3069 Sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği İle Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanunda yer almaktadır.

Yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığı, kamu yararı amacıyla parlamento üyelerine tanınmış olan bağışıklık ve ayrıcalıklardır. Buiki kurum genellikle aynı bağlam içerisinde ve yasama bağışıklıkları başlığı altında bir arada ele alınmakla birlikte, aslında hukuki mahiyetleri ve cevap verdikleri ihtiyaçlar bakımından çok farklı kurumlardır. Yasama sorumsuzluğunun amacı, milletvekillerinin parlamento çalışmalarındaki oy, söz ve düşünce hürriyetlerini korumak, böylece yasama görevlerini korkusuzca ve tam bir serbesti içinde yerine getirebilmelerini sağlamaktır. Buna karşılık, yasama dokunulmazlığının amacı, milletvekillerinin keyfi ve asılsız suç isnatlarıyla yasama görevlerini ifadan geçici olarak da olsa alıkonulmalarını önlemektir. Bu farka paralel olarak, yasama sorumsuzluğunun mutlak ve sürekli bir koruma sağlamasına karşı, yasama dokunulmazlığı ancak nispi ve geçici bir koruma sağlar.

YASAMA SORUMSUZLUĞU ( KÜRSÜ DOKUNULMAZLIĞI )

Yasama görevi sırasında kürsüde söylenen söz ve davranışlardır. Önemli olan eylemin ve düşünce açıklamasının meclis çalışmaları ( Meclis binası içinde olması şart değildir ) sırasında işlenmiş olmasıdır.

Mutlak muaflıktır,
süreklidir,
ceza davlarına karşı mutlak koruma içerir,
meclisçe kaldırılamaz,
üyelik bitince soruşturulamaz,

İki esas unsur vardır;- meclis çalışmaları sırasında ( MECLİS KÜRSÜSÜ İLE SINIRLI DEĞİLDİR ) ve oy, söz veya düşünce açıklaması yoluyla işlenmelidir.

YASAMA DOKUNULMAZLIĞI

Milletvekillerini keyfi ve asılsız suç isnatlarından ve ceza kovuşturmalarından korur.
Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen vekil, meclis kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz, yargılanamaz.

AK Parti eski Trabzon Milletvekili ve Trabzon Belediyesi eski Başkanı Asım Aykan, dokunulmazlığının kalkmasının ardından hakkında 11 yıl önce görevini kötüye kullandığı iddiasıyla açılan davada ilk duruşma sonrasında berat kararı çıktı.

Ancak ağır cezayı gerektiren bir suçüstü hali ve soruşturmaya secimden önce başlanmak şartıyla ANAYASA m. 14 te yer alan durumlarda bu kural ihlal edilebilir. Anayasa'nın 14. Maddesinde belirtilen 'Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü' bozmayı amaçlayan faaliyetlerdir

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Şişli 2.Asliye Ceza Mahkemesi'ne gönderdiği yazıda, CHP milletvekili, İkinci Ergenekon davası tutuklu sanığı Mustafa Balbay'ın, devlete karşı işlenen suçlar haricindeki konularda yasama dokunulmazlığı kapsamında olduğu belirtildi.

Cezası var ise ceza vekillik sıfatı bitinceye kadar geriye bırakılır.
Nispi ve geçicidir çünkü hukuk davalarına karşı korunma sağlamaz,
Hukuk davası açılmasına engel değildir,
Üyelik süresince zamanaşımı işlemez,

Dokunulmazlığın kaldırılmasında; anayasa, adalet karma komisyonlarında hazırlanan rapor genel kurulda okunur 10 gün içinde rapora itiraz edilebilir, itiraz edilmezse rapor kesinleşir. Vekil kendisini savunur veya savundurur.
 

Dokunulmazlık, vekilin kendisi istese dahi kalkmaz ancak MECLİS kaldırır. Çünkü bu ayrıcalık için değil kamu yararı için konulmuş bir hükümdür.
 

Dokunulmazlık adi çoğunluk ( Karar Yeter sayısı ) ile alınan bir T.B.M.M kararı ile kaldırılır. Özel bir çoğunluk aranmamıştır.

Dokunulmazlıkların kaldırılmasıyla ilgili soruyu da cevaplandıran Zafer Üskül, "Milletvekili dokunulmazlığı kaldırılamaz. Milletvekili yargılanmalı, sorgulanmalı fakat gözaltına alınmamalı ve tutuklanmamalıdır. Bir milletvekilinin fiili olarak görev yapabilmesi için gözaltına alınması durumunda görevini yerine getiremez. Bu bağlamda Dokunulmazlık Yasası'nda bazı değişiklikler yapılmalı, ama tamamen kaldırılmamalı. Milletvekilliği dokunulmazlığı, atanmışların dokunulmazlığı ile birlikte ele alınmal dedi

SORU: Milletvekili dokunulmazlığıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur

a) Milletvekili meclis çalışmalarındaki bir sözünden yargılanabilmesi için önce dok kaldırılması ger

b) Milletvekillerinin dokunulmazlığı ancak üye tamsayısının salt çoğunluğuyla mümkündür

c) Milletvekillinin görevi ile ilgili suçtan ötürü dokunulmazlığı meclis soruşturmas sonr kaldırılabilir

d) M vekilinin ağır cezayı gerektiren suçüstü halinde dokunulmazlığı kal gerek olmadan yargılanır

e) Milletvekiline karşı açılacak ceza ve hukuk davalarında önce dokunulmazlığın kaldırılması gerekli

MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMESİ

İstifada, istifanın geçerliliğinin meclis başkanlık divanınca tespiti nden sonra Genel Kurulca karar verilir,

Kesin hüküm giyme halinde, kısıtlanmada, mahkeme kararında, kararın genel kurula bildirilmesiyle,

Bağdaşmayan işlerde ısrar etmede ise, yetkili komisyon raporu genel kurulun gizli oyuyla normal karar yeter sayısı ile,

Bir ayda 5 birleşim günü oturumlara katılmayan vekil ise, Meclis Başkanlık divanınca durumun tespiti ve genel kurulun üye tam sayısının salt çoğunun kararıyla,

Siyasi partinin kapatılmasına ilişkin dava sonucunda Anayasa Mahkemesinin kapatmaya söz eylem ve davranışlarıyla sebep olan vekillerle ilgili kararını resmi gazetede yayınlandığı gün TBMM başkanlığı durumu meclise sunar ve bilgi verip gereğini yapacağına ilişkin hüküm 2010 Anayasa Değişikliği ile kaldırılmıştır. 2010 Anayasa değişikliği ile birlikte, partisin temelli kapatılmasına neden olma hali milletvekilliğinin düşüren bir sebep değildir.

Hatip Dicle'nin milletvekilliği düştü

YSK, 'örgüt propagandası yapmak' suçundan aldığı 1 yıl 8 aylık cezayı gerekçe göstererek Hatip Dicle'nin milletvekilliğini düşürdü.

SORU: 1982 Anayasasına göre Milletvekili seçilen kişi kasıtlı bir suçtan 2 yıl hapis cezası alsa ve bu durum kesinleşse

a) TBMM milletvekilliğini üye tamsayısının salt çoğunluğu ile düşürür

b) Milletvekilliği kesin hüküm TBMM genel kuruluna bildirilmesiyle düşer

c) TBMM genel kurulu milletvekilliğini gizli oyla düşürebilir

d) Başka bir işlem yapmaya gerek kalmadan hükmen kesinleştiği an düşer

e) Milletvekilinin vekilliğini YSK iptal eder

DÜŞME KARARININ DENETİMİ

Sadece İSTİFA, DEVAMSIZLIK, BAĞDAŞMAYAN İŞTE ISRAR hallerinde karardan sonra 7 gün içinde ilgili milletvekili veya diğer bir milletvekili Anayasa kanun veya içtüzük hükümlerine aykırılık iddiasıyla iptal için Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

Anayasa Mahkemesi iptal istemini 15 gün içinde kesin karar bağlar.
Mecliste siyasi partilerin dokunulmazlıkla ilgili oylamalarda meclis gruplarında görüşme yapıp karar alamazlar.( siyasi saik etkisi kaldırılmak istenmiştir).


MİLLETVEKİLLERİNE VERİLEBİLECEK DİSİPLİN CEZALARI

İçtüzüğe göre: Milletvekillerine verilebilecek disiplin cezaları şunlardır:
1. Uyarma;
2. Kınama;
3. Meclisten geçici olarak çıkarma.( Meclisten geçici olarak çıkarma cezası, en çok üç birleşim için verilir.) 



SEÇİMLER

YSK nüfus sayımından sonra 6 ay içinde seçmen listelerini yayınlar. Seçmen listeleri ile seçmenler ve seçmenlerin sayısı belirlenir.

Türkiye deki seçim sistemi % 10 barajlı d hont sistemidir. ( 1961 anayasasıyla geldi )

TBMM seçimleri 4 YILDA ( 2007 YILI DEĞİŞİKLİĞİ ) bir yapılır ve seçim dönemi 

20 Temmuz da başlar Kasım ayının ilk Pazar günü oy verilir.

Önseçim;
 

Seçimden en az on gün önce YSK ya siyasi partilerin TBMM nin %5 ini geçmemek üzere merkez adayı belirlemesidir.

Yurt dışındaki vatandaşlar ise seçimden 75 gün öncesinden seçim günü saat 17-00 a kadar oy verilebilir. Yerel seçimlerde yurt dışındaki vatandaşlar BAĞIMSIZ ADAYLARA OY VEREMEZLER.
 

Her il bir SEÇİM ÇEVRESİDİR. Ayrıca illerde her 18 milletvekili için bir seçim çevresi oluşturulmuştur. Ankara ve İzmir 2, İstanbul ise 3 Seçim Çevresine bölünmüştür.

Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, değişiklik YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTEN İTİBAREN 1 YIL içinde yapılacak seçimlerde UYGULANMAZ. (2001 DEĞİŞİKLİĞİ )

seçimden önce adalet - içişleri ve ulaştırma bakanları görevinden çekilir

SORU: Genel seçimlerden önce aşağıdaki bakanlardan hangisi çekilir

a) Ulaştırma bak   b) Maliye bak.     c) Kültür bak           c) M.eğitim bak    e) Bayındırlık bak

SERBEST SEÇİMLER

Vatandaşların hiçbir baskı ve zorlama altında kalmadan oy kullanabilmesi ve oy kullanmanın mecburiyet haline getirilmemesidir. Seçimlerin serbestliği ilkesi hukukumuzda mevcut iken SERBEST OY ilkesi yoktur. Oy kullanmak ZORUNLUDUR. Oy kullanmayanlar hakkında seçim kurulları tarafından idari yaptırım tedbir olarak para cezasına hükmedilir.

Tek Dereceli Seçim:  Tek dereceli seçimde seçmenler temsilcilerini doğrudan seçerler. İki dereceli seçimde ise, seçmenler önce ikinci seçmenleri seçerler ve daha sonra bu seçilen kimseler de temsilcileri seçerler. Anayasamız TEK DERECELİ SEÇİM sistemini öngörmüştür. Türkiye de İKİ DERECELİ SEÇİM YAPILAMAZ ve buna ilişkin bir yasa da yapılamaz. 1946 yılına kadar iki dereceli seçim uygulanmış daha sonra ilke kez 1946 seçimleri tek dereceli yapılmıştır. Tek dereceli seçim ilk kez 1961 Anayasası ile düzenlenmiştir.

Anayasa İKİ DERECELİ SEÇİMİ YASAKLAMIŞTIR.

Genel Oy; Servet vergi öğrenim durumu ve cinsiyet gibi sınırlamalar olmaksızın bütün vatandaşların oy hakkına sahip olmasıdır. (her şeçmen eşit şartlar)

Eşit OY;  Her seçmenin tek bir oya sahip olmasını anlatır.

Oyun Gizliliği;  1950 de getirilmiştir, iradenin serbestçe ve her türlü baskıdan uzak kullanılmasıdır.

Gizli oy ve Açık Sayım ve Döküm İlkesi;

1950 Türkiye genel seçimleri, Türkiye tarihinin ilk demokratik seçimleridir. Bu genel seçim ile TBMM 9. dönem milletvekilleri seçilmiştir. Bu seçimlerde ilk defa "gizli oy , açık sayım" sistemi uygulanmıştır.. Gizli oy ilkesi 1961 ve 1982 Anayasalarında açıkça düzenlenmiştir.

SEÇMEN OLAMAYACAK KİMSELER

18 yaşını tamamlamış olan her TÜRK seçimde ve halkoylamasında SEÇMEN olma hakkın sahiptir. Ancak
- Kısıtlı olanlar ve
- Kamu hizmetinden yasaklı olanlar seçmen olamazlar.

OY KULLANAMAYACAK KİMSELER
- Silâh altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları (Her ne sebeple olursa olsun, izinli bulunanlar da bu hükme tabidir)
- Askerî öğrenciler.
- Ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar. ( TUTUKLULAR ve TAKSİRLİ SUÇTAN HÜKÜM GİYENLER HARİÇ)
- Yukarıda sayılan seçmen olamayacak kimseler de ( kısıtlılar ve kamu hizmetinden yasaklılar ) oy kullanamazlar.

1982 Anayasa’sına göre aşağıdakilerden hangisi oy kullanma hakkına sahiptir?
A-) Askeri öğrenciler
B-) Silah altında bulunan er ve erbaşlar
C-) Taksirli suçlardan hüküm giyen hükümlüler
D-) Kasten işlenen suçlardan hüküm giyen hükümlüler
E-) Hiçbiri

SEÇİMLERİN GENEL YÖNETİM VE DENETİMİ

Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.
Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur.

Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz. Kararları KESİNDİR.

Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir. Bu üyeler salt çoğunluk ve gizli oyla aralarından bir başkan ve bir başkanvekili seçerler.

 Yüksek Seçim Kurulu üyelerinin görev süresi altı yıldır. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir.

Yüksek Seçim Kurulu Anayasa m. 152 bağlamında bir MAHKEME DEĞİLDİR. İtiraz Yoluyla Bir kanunun iptali için Anayasa Mahkemesi’ne müracaat edemez.  

SORU: Yüksek seçim kurulu ile ilgili ifadelerden hangisi doğrudur

a) Üyelerini cumhurbaşkanı seçer

b) Üyelerini TBMM seçer

c) Bir kısım üyelerini TBMM bir kısmını cumhurbaşkanı seçer

d) Bir kısım üyesini Anayasa mahkemesi seçer

e) Bir kısım üyesi danıştay bir kısım Yargıtay seçer

SEÇİMLERİN YENİLENMESİ

Anayasa da yer alan 4 yıllık süre dolmadan:

1. Meclis isterse seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
2. Anayasa daki şartlar oluştuğunda Cumhurbaşkanı da karar verebilir.

“ Hükümetin güvenoyu alamaması veya güvensizlik oyuyla düşürülmesini takip eden 45 gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Başbakanın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine 45 gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden sonra yine 45 gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

SORU: Cumhurbaşkanı aşağıdaki hallerden hangisinde TBMM nin seçimlerinin yenilenmesine karar verme yetkisi yok

a)   Bakanlar kurulunun güvenoyu almaması durumunda 45 gün içinde yeni bakanlar kurulu kurulmaz ise

b)   Başbakanın istifası sonucu 45 gün içinde bakanlar kurulunun kurulamaması

c)   Cumhurbaşkanının kendiliğinden TBMM seçimlerinin yenilenmesine gerek görmesi halinde

d)   Bakanlar kurulunun görev sırasında güvenoyu alamaması halinde 45 gün içinde bakanla kurulunun kurulamaması

e)   Yeni seçilen TBMM nin 45 gün içinde bakanlar kurulunu kuramaması halinde

Bu hallerde Cumhurbaşkanı seçimleri yenilemek ZORUNDA DEĞİLDİR. TAKDİR YETKİSİ vardır. Ayrıca TBMM Başkanı na DANIŞMA zorunluluğu vardır. TBMM Başkanı nın olumlu görüşünün bulunması zorunlu değildir.

Yenilenme kararı Resmî Gazetede yayımlanır ve Cumhurbaşkanı seçime karar verirse kararın yayınlanmasından itibaren 90 günü takip eden ilk Pazar günü seçim yapılır, ancak TBMM seçime karar verirse seçimin tarihini de belirler.

ARA SEÇİM                  

(HER HANGİ BİR NEDENLE BOŞALAN TBMM ÜYELİKLERİ İÇİN YAPILIR !!!!!!!)

¨ Genel seçimlerden 30 ay geçmeden ara seçim yapılamaz,
¨ Her seçim döneminde bir defa yapılır,
¨ TBMM nin %5 i boşalırsa 3 Ay içinde ara seçime TBMM karar verir,
¨ Genel seçimleri 1 Yıl kala ara seçim yapılamaz,

TBMM üyeliğinin %5 inin boşalması halinde genel seçimlerden 30 AY GEÇMESE bile ara seçim yapılmak zorundadır. Ayrıca her %5 lik boşalma durumunda ARA SEÇİM YAPILMAK ZORUNDADIR ( Ara seçimin 1 kez yapılacağı kuralının istisnası ).

Ancak Genel Seçimlere 1 YIL kala TBMM üyeliklerinin %5 i boşalmış olur ise ARA SEÇİM YAPILAMAZ.

2002 yılı Anayasa Değişikliği uyarınca; Bir ilin veya seçim çevresinin TBMM de üyesi kalmaz ise Genel seçimlerden sonra 30 AY geçmemiş olsa bile, Genel Seçimlere 1 Yıl dan az kalmış olsa bile boşalmayı takip eden 90 gün sonraki ilk Pazar günü ARA SEÇİM YAPILIR.

Savaş sebebiyle seçimler 1 Yıl geri bırakılabilir. Her iki halde de bu kararları 48 içinde Bakanlar Kurulu duyurur.

SİYASİ PARTİLER

Siyasi partiler gerek anayasa da ve gerekse siyasi partiler kanununda düzenlenmiştir. Demokratik rejim denince akla ilk gelen seçim ikinci gelen ise siyasi partilerdir. Siyasi partiler siyasal ve demokratik sistemin vazgeçilmez unsurlarıdır.

Siyasi Partilerin Yasak Amaçları;
· Devletin bağımsızlığı, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne,
· Milli egemenlik insan hakları eşitlik ve hukuk devletine aykırılık,
· Demokrasiye ve laik cumhuriyete aykırılık,
· Suç işlemeye teşvik,
· Kişi, zümre hâkimiyetini amaçlamak,

SİYASİ PARTİLERİN ÖRGÜTLENME VE ÇALIŞMA YASAKLARI

· İç çalışmalar demokratik olmalı ve kanunla düzenlenmeli,
· Anayasa Mahkemesinin mali denetimine tabidirler, yüksek mahkeme bu denetimi SAYIŞTAY yardımıyla yapar,
· Dış yardım alma yasağı,( dış yardım alan parti temelli kapatılır),
· Hakim, savcı, askeri personel devlet memurları ve yükseköğrenim öncesi öğrencileri siyasi partilere üye olamazlar,
· Siyasi partiler TİCARET YAPAMAZLAR.
· Temelli kapatılan bir parti bir daha aynı adla kurulamaz,
· Parti kapatılmasına sebep olanlar 5 yıl boyunca siyasi partilere üye olmazlar ve bu partilerde denetçi dahi olmazlar,( 5 yıl siyasi yasaklı olurlar),
· Kapatılan partinin ismi amblemi hiçbir şekilde kullanılamaz,
· Partiler millete mal olmuş, işaret bayrak ve dini motifleri kullanamazlar,
. Hakimler, savcılar sayıştay dahil yüksek yargı organları mensupları, kamu kurumlarında memur statüsünde çalışanlar, yaptıkları hizmet bakımından işçi sayılmayan diğer kamu görevlileri, ordu mensupları; Kamu hizmetlerinden yasaklı olanlar siyasi partilere üye olamazlar

SORU: Siyasi partilerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır

a  Siyasi partilerin kapatılması davalarına anayasa mahkemesi bakar

b Siyasi partilere yükseköğrenim öğrencileri üye olamazlar

c Siyasi partilere yükseköğretim üyeleri üye olabilirler

d Siyasi partilerin mali denetimini sayıştay yapar

e Siyasi partilere devlet memurları üye olamazlar

SİYASİ PARTİ KAPATMA DAVASI;
USUL;
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı
- Re sen
- Adalet bakanının isteğiyle
- Diğer siyasi partilerin isteğiyle kapatma davasını açar. Yüksek mahkeme kapatma davalarında ilk derece mahkemesi olarak, dava mahkemesi olarak görev yapar,

kapatmaya ve devlet yaptırımının kesilmesine karar vermek için ANAYASA MAHKEMESİ Üyelerinin 2/3 çoğunluğunun oyu şarttır ( 2010 Değişikliği uyarınca, toplantıya katılan üyelerin (12 üyedir) 2/3 çoğunluğu, 8 Üyedir.)

Ancak, bir siyasi partinin Cumhuriyet Başsavcılığından dava açılmasını isteyebilmesi için, bu partinin son milletvekili genel seçimlerine katılmış olması, Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunması, ilk büyük kongresini yapmış olması, partinin merkez karar ve yönetim kurulunun üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu ile dava açılmasının istenmesi yolunda karar alınmış bulunması ve istemin parti adına parti genel başkanı tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak yapılmış olması gerekir.

Cumhuriyet Başsacılığı, Adalet Bakanının veya partinin yazılı isteminde yeterli delil bulunduğu kanısına varırsa davayı açar. Yeterli delil bulunmadığı kanısına varırsa dava açmayacağını istemde bulunan Adalet Bakanına veya siyasi parti genel başkanlığına yazı ile bildirir.

Siyasi Partilere Hazine Yardımı

- Yüksek Seçim Kurulunca son milletvekili genel seçimlerine katılma hakkı tanınan ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 33 üncü maddesindeki genel barajı (% 10 )aşmış bulunan siyasi partilere ve
- Milletvekili genel seçimlerde toplam geçerli oyların % 7'sinden fazlasını alan siyasi partilere de Devlet yardımı yapılır.

T.B.M.M. MECLİS BAŞKANLIĞI

Başkanlık Divanı; meclis başkanı, başkan vekilleri, katip üyeler ve idare amirlerinden oluşur. Siyasi partiler meclis başkanlığı için aday gösteremezler.

Meclis Başkanlığı seçiminde:
- İlk iki oylamada TBMM nin 2/3 çoğunluğu aranır,
- Üçüncü oylamada TBMM nin salt çoğunluğu
- Dördüncü oylama üçüncü turda en çok oy alan aday arasında yapılır en fazla oy alan seçilir.
Meclis toplanınca 5 gün içinde gizli oylama ile seçim yapılır ve 10 gün içinde tamamlanır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki yıldır, ikinci devre için seçilenlerin gö-rev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar devam eder.

Meclis Başkanı; kendi partilerinin görüşmelerine katılamaz, katıldığı oturumlarda oy kullanamazlar.
Meclis Başkanının Görevleri;
v Cumhurbaşkanına vekalet etmek,
v Tatilde 1/5 TBMM isteği ile veya kendiliğinden olağanüstü toplantıya çağırmak,
v Geçici Bakanlar Kurulu için siyasi partilerden üye tesbiti,
v Cumhurbaşkanı seçimin yenilenmesine karar vermesi halinde kendisine fikir belirtmek,

TBMM nin YÜRÜTMEYİ DENETLEME YOLLARI

Soru, gensoru, meclis araştırması, meclis görüşmesi, genel görüşme yoluyla meclis denetim yapar.

SORU

Kısa gerekçesiz kişisel olmayan, özel hayatı ilgilendirmeyen başka kaynaktan kolayca öğrenilemeyen bir konuya ilişkin 100 kelimeyi geçmemek kaydıyla ilgili milletvekili veya bakan tarafından cevaplandırılması isteğiyle meclise verilen sorulardır.

Üç birleşimde cevaplandırılmayan sorular yazılı soruya çevrilir.

Sözlü sorular, 1 AY içerisinde; Yazılı sorular ise 15 günde cevaplandırılmalıdır.

GENEL GÖRÜŞME

Toplum ve devlet faaliyetleriyle ilgili bir konunun genel kurulda görüşülmesidir. Siyasi Parti grupları veya en az 20 milletvekilinin istemiyle olur.( ilk imza sahibi veya onun gösterdiği vekil istemi yapar)

Yukarıdaki hususlar çerçevesinde Yüce Meclisimizin, Sayıştay’ın “Türkiye’de Atık Yönetimi Ulusal Düzenlemeler ve Uygulama Sonuçlarının Değerlendirilmesi”  ile ilgili Performans Denetim Raporunu görüşmesini talep etmekteyiz. Bu itibarla Anayasanın 98. ve İçtüzüğün 101, 102 ve 103′üncü maddeleri uyarınca,  Milliyetçi Hareket Partisi Grubu adına, TBMM’de söz konusu raporun tüm yönleriyle ele alınmasını amaçlayan bir genel görüşme açılması hususunda gereğini arz ederiz

                          Mehmet ŞANDIR                                                   Oktay VURAL

                          Mersin Milletvekili                                                İzmir Milletvekili

                             Grup Başkanvekili                                               Grup Başkanvekili

MECLİS ARAŞTIRMASI

Belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemedir. Hükümet, siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekili isteyebilir.

CHP İstanbul Milletvekili Ali Özgündüz, Türkiye’de sporcu sayılmayan jokeylerin yaşadığı sorunların ve bunların çözülmesi için yapılması gerekenlerin araştırılması, bu konuda dünya örneklerinin incelenmesi amacıyla Meclis araştırması açılmasını istedi.

MECLİS SORUŞTURMASI

Başbakan veya bakanların görevleriyle ilgili cezai sorumluluklarının araştırılmasını sağlar. TBMM nin 1/10 unun kararıyla teklif edilir.

Genel kurul gizli oyla soruşturmayı karara bağlar ve istem kabul edilince rapor 2 ayda tamamlanır eğer tamamlanamazsa yeni bir 2 aylık kesin süre verilir. Rapor başkanlığa verilir ve 10 günde dağıtılır ve 10 gün içinde görüşülür ve yüce divan a sevk edilir TBMM nin salt çoğunluğuyla sevk kararı verilir.( gizli oy)

Yasama dönemi bitse ve seçimler yenilense bile Meclis Soruşturması düşmez. Ancak, soru, gen soru, genel görüşme ve meclis araştırmaları düşer.
Meclisteki siyasi parti gruplarında meclis soruşturmasıyla ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.
Yüce divana gönderilen bakan bakanlıktan DÜŞER.
Başbakan yüce divana gönderilirse hükümet İSTİFA ETMİŞ SAYILIR.

Meclis Soruşturması Önergeleri / Öngörüşme HALUK KOÇ (SAMSUN) : Ve 55 milletvekilinin, Bakanlığı sırasında yapılan ihalelerde usulsüzlüklerde bulunduğu ve bu ihalelerle ilgili yolsuzluk iddialarının tahkikini zamanında yaptırmayarak görevini kötüye kullandığı, aynı zamanda mal varlığında haksız bir artışa sebebiyet verdiği iddiasıyla Bayındırlık ve İskân eski Bakanı Koray Aydın hakkında Meclis soruşturması açılmasına ilişkin önergesi (9/8)

GENSORU

Hükümetin veya bir bakanın SİYASİ SORUMLULUĞUNU GEREKTİRİR. En az bir siyasi parti grubu adına 20 milletvekilinin imzasıyla istenir.

Öneri; 3 gün içinde basılıp dağıtılır 10 günde gündeme alınıp alınmayacağına karar verilir.

Önerge görüşmelerinden 1 tam gün geçmeden oylama yapılamaz. Yalnız güvensizlik oyları sayılır.

TBMM nin salt çoğunluğu ile karar verilir.

Gensoru görüşmelerine program mecliste okunduktan 48 saat sonra başlanır. Bu vekillerin daha iyi düşünüp karar vermesi için bir tür Serinleme Süresidir.

Görevde iken güvenoyu istemek güven istemidir. İstem okunduktan 1 tam gün geçmedikçe oylamaya geçilemez.( serinleme süresi )

Görevde iken güvenoyu istemi ancak TBMM üye tamsayısının 2/3 ünün oyuyla kabul edilirse hükümete güven oyu verilmemiş sayılır.( 82 Anayasası hükümetlerin kuruluşunu başlangıçtaki güvenoyunu toplantıya katılanların çoğunluğunu, karar yeter sayısı ararken hükümetin görev sırasında güvenoyu isteminde 2/3 gibi nitelikli bir çoğunluğu araması onun hükümet kurmayı kolaylaştırdığının göstergesidir. Çünkü 1980 ihtilalini oluşturan sebeplerden biriside uzun süre istikrarlı hükümetler ( hükümetler) kurulamamasıdır.

1982 Anayasası hükümetin göreve başlarken alması gereken güvenoyu için her hangi bir çoğunluk öngörmemiştir. Yine görev sırasında güvenoyu için de TBMM nin hükümete güvensizlik oyu için Üye tam sayısının SALT ÇOĞUNLUĞU ( 276 ) öngörülmüştür. Bu bağlamda 1982 Anayasasının hükümet kurmayı kolaylaştırdığı ve hükümetlerin yıkılmasını zorlaştırdığı söylenebilir.

CHP, Deniz Feneri soruşturması ile ilgili olarak, Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay hakkında gensoru önergesi verdi

'Safahatı açıklanan bu süreçte, Beşir Atalay'ın doğrudan müdahil olduğu, çıkar yapılanmasını himaye ettiği, görevini kötüye kullandığı, soruşturmaya ve delillere müdahale ettiği, sorumluluğu altında görev yapan Dernekler Dairesi raporları sümenaltı ettiği, arama kararlarını şüphelilere sızdırdığı, hazırlanan raporların idari ve adli gereğini yapmadığı açıklık kazanmış olmakla, dönemin İçişleri Bakanı Beşir Atalay hakkında gensoru açılmasını arz ve teklif ederiz'

2-  YÜRÜTME 

1961 Anayasasında yürütme sadece görevdir ve mahfuz düzenleme alanı yoktur.
1982 Anayasasına göre ise yürütme yetki ve görevdir.
Yürütmenin asli bir düzenleme yetkisi yoktur, bu noktada tamamen yasamaya bağlıdır.
Bir yetki kanununa dayanmadan asli düzenleme yapamaz.


Şu üç halde yürütmenin anayasa dan doğan asli düzenleme yetkisi vardır.
¨ Sıkıyönetim KHK 
¨ Olağanüstü hal KHK 
¨ Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde 
Bu hallerde bir yetki kanununa dayanmadan asli düzenleme (ilk elden) yapabilir. Bu yetkiyi anayasadan alırlar. Aksi halde, yasamanın genelliği ve asliliği ilkesince TBMM yetkilidir.

YÜRÜTME ORGANLARI

1- CUMHURBAŞKANI 

5678 Sayılı Yasaya (Anayasa Değişikliği) göre Cumhurbaşkanlığı’na adaylık konusunda şu yeni hüküm getirilmiştir:

“Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.”

Yeni düzenleme ile, Meclis dışından aday gösterilme usulü 20 milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkün kılınmış, 1982 Anayasası’nın ilk haline göre kolaylaştırılmış ve son genel seçimde %10 ve daha yukarı bir oranda oy alan siyasi partilere ortak aday gösterme imkanı tanınmıştır.

5678 Sayılı Yasa ile Değişik 1982 Anayasası’nın 102. maddesine göre 

Cumhurbaşkanlığı seçiminde takip edilecek usul şu şekildedir:

Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır.

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. ”

5678 Sayılı yasa ile 1982 Anayasası’nın ilk halinde yer alan: “ Bir kimse iki defa cumhurbaşkanı seçilemez ” hükmü değiştirilmiştir. Yeni hükme göre: “ Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.” denilmek suretiyle bir kimseye ikinci kez Cumhurbaşkanı olma hakkı tanınmıştır.

1982 Anayasası’nın ilk hali Cumhurbaşkanı’nın görev süresini 7 yıl olarak belirlemişken, 5678 Sayılı Yasa ile yapılan değişiklikle Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir.

Bu iki hüküm birlikte değerlendirildiğinde bir kimsenin 10 yıl ( ard arda veya farklı iki dönem halinde ) Cumhurbaşkanlığı yapabilmesi yolu açılmış olmaktadır.

5678 Sayılı Yasaya göre, “ Yeni seçilen Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder. ” hükmü ile seçilen Cumhurbaşkanı görevine başlayıncaya kadar süresi dolan Cumhurbaşkanı’nın görev süresinin devam ettiği açıkça düzenlenmiştir.
 

Mevcut düzenlemeye göre halkoyu ile Cumhurbaşkanı’nın seçilemediği durumda ne olacağı konusunda her hangi bir hüküm yoktur. ( eski düzenlemede seçimler kendiliğinden yenileniyordu. )

SORU

I. Cumhurbaşkanı 40 yaşını tamamlamış yüksek öğrenimini yapmış türk vatandaşları arasından seçilir

II. Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir

III. Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır

IV. Bir kimse en fazla 2 defa cumhurbaşkanı seçilir

V. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişkisi kesilir

Cumhurbaşkanı seçimiyle ilgili ifadelerden hangileri 2007 anayasa değişikliğiyle kabul edilmişti

SORU: Cumhurbaşkanı seçimi ile ilgili ifadelerden hangisi doğrudur

a) Cumhurbaşkanlığı seçiminde sadece meclis dışından seçilecek aday için en az 20 millet vekilinin öner vermesi gerekli

b) Cumhur başkanlığı seçimi iki dereceli seçim usulüyle yapılır

c) Cumhurbaşkanı TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğuyla seçilir ve yapılan 3 tur oylamada gereken çoğunluğa ulaşılmaz ise TBMM seçimleri yeniler

d) Arka arkaya 2 defa seçilmeyi yasaklayan 1961 anayasına karşın 1982 anayasası en çok 2 defa seçilmeyi kabul etmiştir

e) Savaş hali durumunda cumhurbaşkanlığı seçimleri 1 defaya mahsus 1 yıl ertelenebilir

CUMHURBAŞKANININ YETKİLERİ ve GÖREVLERİ

YASAMA İLE İLGİLİ GÖREVLERİ
 

- TBMM de yasama yılının ilk gününde açılış konuşması yapmak,
- Gerektiğinde TBMM yi toplantıya çağırmak,
- Kanunları yayımlamak,
- Kanunları tekrar görüşülmek üzere meclise geri göndermek,
- Kanunları halkoyuna sunmak,
- Anayasa Mahkemesi ne iptal davası açmak,
- TBMM nin seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.

Soru: Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanı’nın yasama ile ilgili görev ve yetkilerinden değildir?

a. Kanunları yayınlamak.
b. Kararnameleri imzalamak.
c. TBMM’yi toplantıya çağırmak.
d. TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.
e. Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek

YÜRÜTME İLE İLGİLİ YETKİLERİ
 

- Başbakanı atayıp istifasını kabul etmek,
- Başbakanın teklifi üzerine bakanları atayıp görevlerine son vermek,(ilk kez 1982 anayasasında verildi)
- Gerekli gördüğünde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek,
- Uluslar arası temsilci göndermek ve kabul etmek,
- Milletlerarası anlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
- TBMM adına TSK ya başkomutanlığını temsil etmek,
- TSK nın kullanılmasına karar vermek,
- Genelkurmay Başkanını atamak,
- YÖK üyelerini atamak,
- MGK ya başkanlık etmek,
- KHK yı çıkarmak (OHAL KHK larında Bakanlar Kurulu’na Başkanlık eder, olağan KHK ları ise imzalar/onaylar.) 
- Sıkıyönetim kararını vermek,
- Af ve cezaları hafifletmek,
- DDK yı kurmak ve görevlendirmek,
- Üniversite rektörlerini seçmek.

SORU : Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının yürütme ile ilgili görevlerinden biri değildir?

a) Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.b) Genelkurmay Başkanını atamak.
c) Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek.
d) Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek.
e) Devlet Denetleme Kurulunun üyeleri ile başkanını atamak ve bu kurula inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak.

YARGI İLE İLGİLİ GÖREVLERİ

- Anayasa Mahkemesi’nin 14 üyesini seçmek (2010 değişikliğine göre Anayasa Mahkemesi 17 üyelidir ve bu üyelerin 14 ü Cumhurbaşkanı tarafından 3 ü ise T.B.M.M. Tarafından seçilmektedir.)
- Askeri Yargıtay üyelerini seçmek ,
- Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini seçmek,
- Danıştay üyelerinin ¼ ünü seçmek, ( YARGITAY a ÜYE SEÇME YETKİSİ YOKTUR )
- Yargıtay cumhuriyet başsavcısını,
- Yargıtay cumhuriyet başsavcı vekilini seçmek,
- HSYK’nın 4 Asıl üyesini seçmek (2010 Değişikliği)

SORU: Aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanının görevleri arasında yer almaz

a) Üniversite rektörlerini seçmek

b) RTÜK  üyelerini seçmek atamak

c) YÖK üyelerini seçmek atamak

d) Kanunları yayımlamak

e) Milletlerarası antlaşmları onaylamak yayınlamak

CUMHURBAŞKANININ TEK BAŞINA YAPTIĞI İŞLEMLER
1- Yüksek yargı organlarına üye seçmek
2- Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM ye geri göndermek
3- Anayasa Mahkemesine iptal davası açmak
4- Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek
5- Bakanlar Kurulunu toplantıya çağırmak
6- Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek
7- MGK yı toplantıya çağırmak ve başkanlık etmek ( Cumhurbaşkanı katılmıyor ise Başbakan MGK ya başkanlık eder )
8- Devlet Denetleme Kurulu Başkan ve üyelerini seçmek
9- Anayasa’da sayılan hallerde TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek
10- HSYK’nın 4 asıl üyesini ve Anayasa Mahkemesi’nin 14 Üyesini seçmek.

cumhurbaşkanının karşı imza kuralı uyarınca ilgili bakan, başbakan ya da bakanlar kurulu ile birlikte yaptığı işlemler
 

1- Yabancı Devlet Temsilcilerini kabul etmek
2- Milletlerarası Anlaşmaları onaylamak
3- Sürekli hastalık, kocama ve sakatlık nedeniyle belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kaldırmak ( Adli Tıp İhtisas Dairesinin görüşü zogerekmektedir )
4- Genelkurmay Başkanını atamak ( Anayasa da açıkça yazılıdır )
5- Bakan atamak ve azletmek (Hem atamada hem de azil de Başbakanın önerisine ihtiyaç duyar)
6- Bazı kamu görevlilerini atamak (müşterek kararname ile atananlar)

CUMHURBAŞKANININ BAZI ATAMA VE SEÇME İŞLEMLERİNDE BELİRLİ KURULLARIN ÖNCEDEN ADAY BELİRLEME YETKİSİ ANAYASA DA AKSİ BELİRTİLMEDİKÇE BU İŞLEMLERİN CUMHURBAŞKANI TARAFINDAN TEK BAŞINA YAPILMADIĞI ANLAMINA GELMEZ. İŞLEMİN NİTELİĞİNE BAKMAK GEREKMEKTEDİR.

CUMHURBAŞKANININ SORUMLULUĞU

Cumhurbaşkanının Siyasal sorumsuzluğu tamdır. Cumhurbaşkanının ortak üçlü kararname ile yaptığı işlemlerden dolayı başbakan ve Bakanlar Kurulu sorumludur.( Kral hata yapmaz görüşüne dayanmaktadır)

Cezai sorumluluk; ancak vatana ihanet halinde TBMM ni 1/3 ünün teklifi ve ¾ ünün kararıyla yüce divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yargılanır.

Vekâletini meclis başkanı yapar; ölüm istifa ve ayrılmada yenisi seçilinceye kadar, yurtdışına çıkış ve hastalık da görevine dönünceye kadar vekalet eder. Bu süreç içinde teamül, ancak gündelik işlemlerle ilgili karar alabilmesi yönündedir. (siyasi etiğe uygun olan budur).

Bunun yanında,  Cumhurbaşkanının resen (şahsen) vermiş olduğu kararlar ve emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı mercilerine başvurulamaz. Diğer bir deyişle Cumhurbaşkanının, Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemlere karşı yargı yolu kapalıdır.

Cumhurbaşkanının tek başına verebileceği kararlar şu şekilde sıralanabilir. Buna göre;

• Yargı organları üyelerini seçmek
• Kanunları meclise geri göndermek
• Anayasa mahkemesine iptal davası açmak
• Bakanlar kuruluna başkanlı yapmak
• Devlet denetleme kurulu üyelerini seçmek
• Rektör ve YÖK üyelerini seçmek
• TSK’ ya başkomutanlık yapmak
• MGK’yı toplantıya çağırmak

Soru - Aşağıda sayılanlardan hangisi Cumhurbaşkanı tarafından tek başına kullanılabilecek yetkilerden değildir?a. Başbakanı atamak.
b. Bakanlar Kurulu’na başkanlık etmek.
c. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek.
d. Bakanlar Kurulu’nu toplantıya çağırmak.
e. Milli Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak.

KARŞI İMZA KURALI

Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapabileceği işlemler dışındaki işlemler Başbakan ya da ilgili bakan ve daha çok Bakanlar Kurulu tarafından imzalanır. Bu kişilerin attığı imzaya KARŞI İMZA, karşı imzalı işlemlere ise MÜŞTEREK KARARNAME (KARMA İŞLEM) denir

Cumhurbaşkanının Karşı İmza İle Yapabilecekleri

- Bakanları atamak ve görevlerine son vermek - Yabancı devletlere Türk temsilcilerini göndermek. - Türkiye'ye gönderilen yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek. - Milletlerarası antlaşmalann onaylamak ve imzalamak, - Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek, - Genelkurmay Başkanını atamak, - Kararnameleri imzalamak, - Üniversite rektörlerini seçmek, - Sürekli hastalık nedeniyle bazı kişilerin cezalarını affetmek.

Cumhurbaşkanı yasama ve yargı ile ilgili işlemleri tek başına yapar

                            

DEVLET DENETLEME KURULU

1981 yılında Milli Güvenlik Konseyi tarafından kurulmuş ve 1982 Anayasası ile de benimsenmiştir.

Doğrudan Cumhurbaşkanı na bağlıdır ve başkan ve üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

İdarenin hukuku uygun ve düzenli çalışmasını sağlamak amacıyla denetim, inceleme ve araştırma yapar.

Kurulun soruşturma yapma ve ceza verme yetkisi yoktur. Kararları gizlidir ve rapor halinde Cumhurbaşkanına sunulur ve gereği yapılmak üzere Başbakanlığa gönderilir.

DDK, Silahlı kuvvetler ve yargı organlarını denetlemeyemez.

DDK Şu kurumları denetleyebilir:
- Tüm kamu kurum ve kuruluşları ile sermayesinin yarısından fazlası bunlara ait olan her türlü kuruluşu
- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını,
- Her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuruluşunu,
- Kamuya yararlı dernek ve vakıfları.

Aşağıdaki teşkilatlardan hangisinin tüm üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır?

a) Devlet Denetleme Kurulu                                  b) Yargıtay
c) Danıştay                                                   d) Sayıştay
e) Yüksek Denetleme Kurulu

Millî Güvenlik Kurulu

Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası'nın 118. maddesiyle bugünkü haline gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulaması ile ilgili kararların alınmasını ve gerekli kurumlar arası eşgüdümün sağlanması konusundaki görüşlerini Bakanlar Kurulu'na bildirmekle görevlidir.

MGK, gerekli haller dışında 2 ayda bir defa cumhurbaşkanı başkanlığında toplanır.

Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Başbakan yardımcıları, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ve Jandarma Genel Komutanından kurulur. Gündemin özelliğine göre Kurul toplantılarına ilgili bakan ve kişiler çağrılıp görüşleri alınabilir. Başbakan yrd ve Adalet bakanı 2001 değişikliği ile MGK ya katılmaya başlamıştır

Millî Güvenlik Kurulunun gündemi; Başbakan ve Genelkurmay Başkanının önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir.

Cumhurbaşkanı katılamadığı zamanlar Millî Güvenlik Kurulu Başbakanın başkanlığında toplanır.

SORU: 2001 Yılında yapılan anayasa değişikliğinden sonra aşağıdakilerden hangisi MGK oluşumunda yer aldı

a) GKB sekreteri  

b) MİT müsteşarı   

c) Başbakan yardımcısı  

d) Başbakanlık müsteşarı

e) Ekonomi bakanı

Aşağıdakilerden hangisi Milli Güvenlik Kurulunun üyesi değildir?

a) Başbakan Yardımcısı
b) Cumhurbaşkanı
c) Adalet Bakanı
d) Dışişleri Bakanı
e) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri

2- BAKANLAR KURULU

Bakanlar Kurulu yürütme görevini fiilen kullanan ve siyasi olarak sorumlu olan organdır. Başbakan ve Bakanlardan oluşur

Bakanlar Kurulunun görev ve yetkilerini tek tek saymak mümkün değildir. Zira, böyle bir sayma Anayasada ve kanunlarda yapılmamıştır. Bakanlar Kurulu, yürütmenin genel karar organıdır. Anayasanın ve kanunların kendisine verdiği görevleri yerine getirdiği gibi, kanunların uygulanmasıyla ilgili bütün görevleri yerine getirir. Zira, Bakanlar Kurulu merkezî idare teşkilâtının en yüksek karar organıdır. Bakanlar Kurulu, yasama ve yargı fonksiyonuna giren işlemler yapmamak şartıyla yürütme fonksiyonu alanında istediği her işlemi yapabilir. Ancak, yürütme alanına giren bu işlemlerinde Bakanlar Kurulu, bir kanuna dayanmak ve Anayasaya ile kanunlara aykırı olmamak zorundadır. O nedenle, Bakanlar Kurulunun yürütme alanına giren görev ve yetkilerini tespit ederken kullanmamız aramamız gereken iki şart vardır

(1) Bakanlar Kurulunun yaptığı işlemin bir kanuna dayanması;

(2) Anayasaya ve kanunlara aykırı olmaması.

T.B.M.M Seçimleri yapıldıktan sonra Cumhurbaşkanı TBMM içinden bir milletvekilini Başbakanı atar.

Başbakan ise TBMM içerisinden ya da milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olan kimselerden olmak kaydıyla TBMM dışında bakanları seçer. ( Dışarıdan bakan atanması usulü ilk kez 1961 Anayasası ile kabul edilmiştir.) Bu aşamadan sonra Cumhurbaşkanı bakanları ATAR ve Bakanlar Kurulu kurulmuş olur. Bakanlar TBMM onayına sunulmaz.

Dışarıdan atanan bakan milletvekili dokunulmazlığına sahiptir ancak dışarıdan atanan bakan kanun teklif edemez ve oylamalar da milletvekili olarak oylamaya katılamaz.

 Bakanların görevine Başbakanın ÖNERİSİ üzerine Cumhurbaşkanı son verir. Bu hüküm ilk kez 1982 Anayasasında yer almıştır. 1982 Anayasası Bakanlar Kurulu içerisinde Başbakanı güçlendirmiştir.

Hükümetin kurulması için ÖZEL BİR ÇOĞUNLUK ARANMAZ. 1982 Anayasası hükümet kurmayı kolaylaştırmıştır.

Bir bakan ancak diğer bir bakana vekalet edebilir, her hangi bir sebeple boşalan bir bakanlığa 15 gün içinde bir bakan ataması yapılır.

Bakanlar kurulunun siyasal sorumluluğu;

- Kollektif sorumluluk; ülke siyasetinin yürütülmesi işlevinden birlikte sorumlu olunmakla birlikte,
- Bireysel sorumluluk; her bir bakan kendi bakanlığının görev alanına giren işlerden de ayrıca sorumluluğu ifade eder. 

SORU: Görevde olan bir bakana aşağıdakilerden hangisi vekalet eder

a) Başbakan    b) Başka bakan     c) Meclis başkanı d) Bakanlık müsteşarı   e) Vali

Her bakan Başkana karşı da sorumludur.

Siyasi sorumlulukta müeyyide cezai değil siyasidir. Gensoru sonucunda, parlamento kararı neticesinde bakanın görevine meclisçe son verilmesidir.

Kollektif sorumluluk ta genel siyasetin yürütülmesinden sorumlu olunduğu için bu hususta güvensizlik oyunun verilmesi hükümetin düşmesi demektir.

Her bir bakan göreviyle ilgili devlete verdiği zarardan kendisi sorumludur. Ceza yargılaması dışındaki hukuk davalarına ilişkin davalar genel adliye mahkemelerinde görülür. Bilindiği gibi milletvekilliği dokunulmazlığı ( yasama dokunulmazlığı ) hukuk davası açılmasına engel teşkil etmez

Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve teşkilatı KANUN ile düzenlenir.

Geçici Bakanlar Kurulu

1 - Seçimlerin yenilenmesine Cumhurbaşkanı tarafından karar verildiğinde, Cumhurbaşkanı geçici bakanlar kurulunu kurması için başbakanı atar ve başbakan ise BAĞIMSIZLAR içinden Adalet İçişleri ve Ulaştırma bakanlarını atar. Siyasi parti grupları içerisinden oranlarına göre Geçici bakanlar kurulu oluşturulur. Seçimlerin tarafsızlığı açısından önemlidir. Seçimlerin Cumhurbaşkanı tarafından yenilenmesinin Resmi Gazete de ilanından sonra 5 gün içinde bu atamalar yapılır. Yeni meclis kurulup yeni bir bakanlar kurulu oluşturuluncaya kadar görev yaparlar.
Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmaz ve görevi yeni Meclis toplanıncaya kadar devam eder.
 

2 - TBMM tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verildiğinde, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma Bakanları çekilir ve seçimin başlangıç tarihinden 3 gün önce, yineleme kararı alınmış ise bu karardan itibaren 5 gün içinde TBMM içinden veya dışından BAĞIMSIZLAR bu bakanlıklara BAŞBAKAN tarafından atanır ve Cumhurbaşkanına bilgilendirme yazısı gönderilir. 

BAŞKOMUTANLIK VE GENELKURMAY BAŞKANLIĞI

Başkomutanlık, TBMM nin manevi varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur. Başkomutan Cumhurbaşkanıdır.
Anayasaya göre milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından TBMM ye karşı Bakanlar Kurulu sorumludur.Genelkurmay Başkanı, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görev ve yetkilerinden dolayı BAŞBAKAN a karşı sorumludur.

OLAGANÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ

A- OLAĞANÜSTÜ HAL

1. Tabiî afet ve ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilânı

Tabiî afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.

2. Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilânı ( MGK görüşü alınmak zorundadır )

Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddî belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.

Olağanüstü hallerle ilgili düzenleme

Anayasanın 119 ve 120 nci maddeleri uyarınca olağanüstü hal ilânına karar verilmesi durumunda, bu karar Resmî Gazetede yayımlanır ve HEMEN Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır.

Meclis, olağanüstü hal süresini değiştirebilir, Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında 4 AY ı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.

Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, kanun hükmünde kararnameler çıkarabilir. Bu kararnameler, Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.
 

Özet olarak OLAĞANÜSTÜ HALİN ÖZELLİKLERİ ŞUNLARDIR:

 
1- Tabi afet, tehlikeli salgın hastalık ağır ekonomik bunalım durumunda Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu ilan eder.
2- Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin bozulması durumunda Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu MGK dan görüş alınarak ilan edilir.
Olağanüstü hal 6 ayı geçmemek üzere ilan edilir. Bu karar Resmi Gazetede yayımlanır ve AYNI GÜN meclis onayına sunulur. Meclis süreyi değiştirebilir, olağanüstü hali ve sıkıyönetimi kaldırabilir Bakanlar kurulunun istemi üzerine her defasında 4 ay uzatılmasına karar verebilir.
Olağanüstü halin ilanında MGK kararı zorunlu değil İSTİŞARİ niteliktedir.
Olağanüstü hal ilanı Bakanlar Kurulu kararıdır, aynı gün meclis onayına sunulup TBMM tarafından onaylandığında TBMM KARARI ( parlamento kararı ) olur ve usul saptırması yapılması durumu hariç Anayasa Mahkemesinin denetimi dışında tutulmuştur. Bu dönemde çıkarılan KHK lar için Anayasa Mahkemesine iptal davası açılamaz.

B- SIKIYÖNETİM, SEFERBERLİK VE SAVAŞ HALİ ( MGK görüşü almak zorunludur ) 

Anayasanın tanıdığı hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelen ve olağanüstü hal ilânını gerektiren hallerden daha vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaşması veya savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması sebepleriyle, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra, süresi 6 AY ı aşmamak üzere yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde sıkıyönetim ilân edebilir.

Bu karar, DERHAL ( OHAL de derhal ibaresi yok !!!!! ) Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantı halinde değilse hemen toplantıya çağırılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi gerekli gördüğü takdirde sıkıyönetim süresini kısaltabilir, uzatabilir veya sıkıyönetimi kaldırabilir.

Sıkıyönetim süresinde, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu sıkıyönetim halinin gerekli kıldığı konularda kanun hükmünde kararname çıkarabilir.

Bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün ( OHAL de ise HEMEN ) Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

Sıkıyönetimin her defasında 4 AY ı aşmamak üzere uzatılması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararına bağlıdır. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.

Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hallerinde hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği, idare ile olan ilişkileri, hürriyetlerin nasıl kısıtlanacağı veya durdurulacağı ve savaş veya savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi halinde vatandaşlar için getirilecek yükümlülükler kanunla düzenlenir.
Sıkıyönetim komutanları Genelkurmay Başkanlığına bağlı olarak görev yaparlar.

Sıkıyönetimin Unsurları

¨ Kolluk yetkisi askeri makamlara geçer,

¨ Temel hak ve hürriyetler kısıtlanabilir veya durdurulabilir,

¨ Bazı suçlar sıkıyönetim mahkemelerinde yargılanır,

¨ Vatandaşlara çalışma yükümlülüğü getirilebilir.

¨ Anayasa OHAL VE SIKIYÖNETİM zamanlarında yargı mercilerinin YÜRÜTMEYİ DURDURMA kararı vermesinin yasaklanabileceğini düzenlemiştir.

Temel hak ve hürriyetler normal zamana göre daha kapsamlı sınırlamaya tabidir.

Sıkıyönetim komutanlarının idari işleri konusunda yargıya gidilemez. ( Anayasa değil Sıkıyönetim Kanunu hükmüdür. )

SORU: Aşağıdakilerden hangisi sıkıyönetim ilanını gerektiren durumlardan biri değildir

a) Savaş                                            b) Şiddet yaygınlaşması           

c)Tabii afet                                       d) Ayaklanma                 

e) Ülke bölün tehlikesi

SORU - 1982 Anayasası’na göre, TBMM, ilan deilmiş bir olağanüstü hal süresini her defasında en çok kaç aylığına uzatabilir?

a) 9                b) 2                c) 6                d) 4                e) 5

SORU - Aşağıdakilerden hangisi olağanüstü hal ilanı nedenleri arasında gösterilemez?

a) Savaş hali
b) Ağır ekonomik bunalım
c) Şiddet olaylarının yaygınlaşması
d) Tabi afet
e) Kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması

YÜRÜTMENİN KAPSAMINDA YER ALAN KONULAR

Yürütmenin düzenleyici işlemleri 4 başlık altında toplanmaktadır.

1. KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER ( KHK )
2. TÜZÜK
3. YÖNETMELİK
4. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ 

1- KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER ( KHK )

Yetki;
Bakanlar Kurulu’na aittir.

Şekil; 
Mutlaka bir yetki kanununa dayanmalıdır.( Olağanüstü KHK lar hariç - çünkü olağanüstü KHK larda yetki doğrudan Anayasa’dan alınır ve asli bir yetkidir, yetki kanununa ihtiyaç yoktur- )

Yetki kanunu KHK nın;
Amacını,
Kapsamını,
İlkelerini,
Birden fazla KHK çıkarılıp çıkarılamayacağını,
Süresini belirler.

SORU: 82 Anayasasına göre K.H.K ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisinin gösterilmesi zorunlu değildir

a) Kararname ile Yürürlükten kaldırılacak kanun hükümleri

b) Kararnamenin amacı

c) Yetkinin kullanım süresi

d) Kararnamenin kapsamı

e) Yetki süresi içinde birden fala kararname çıkarılıp çıkarılamayacağı

Onay;

KHK lar Cumhurbaşkanının onayına sunulur.

Olağan KHK larla Düzenlenemeyecek Olan Konular
1. Temel hak ve hürriyetler,
2. Kişi hak ve ödevleri,
3. Siyasi hak ve ödevler.

Sosyal ve ekonomik hak ve ödevler KHK ile düzenlenebilir.

SORU : Bakanlar kurulu çıkardığı bir kanun h. Kararname ile dernek kurma hürriyeti ile ilgili düzenlemeler yapmış ve iktidar partisi meclis grubu 45 gün sonra anayasa mahkemesine iptal için başvuru yapmıştır

a) Bakanlar kurulunun k.h.k çıkarma yetkisi olmadığı için kararnameyi iptal eder

b) İptal isteminin süresi geçtiğinden geri çevirir

c) İptal isteminin kendi görev alanına girmediğinden dolayı danıştaya gönderir

d) K.H.K derneklerle ilgili düzenleme yapamayacağı için kararnameyi iptal eder

e) İktidar partisi meclis grubunun dava açma yetkisi olmadığından iptal istemini geri çevirir

SORU: Aşağıdakilerden hangisi kanun hükmünde kararname konusu olabilir

a) Konut dokunulmazlığının sınırlandırılması

b) Kıyılardan yararlanmanın düzenlenmesi

c) Bütçe kanununda değişiklik yapılması

d) Haberleşme özgürlüğünün sınırlanması

e) Seçme hakkının düzenlenmesi

Yargısal Denetim;

KHK lar Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir.
Anayasa Mahkemesi üçlü bir denetim yapar
- Yetki Kanununun Anayasaya uygunluğu,
- KHK nın yetki kanununa uygunluğu,
- KHK nın Anayasaya uygunluğu.

Yürürlük;

KHK lar Resmi Gazete de yayınlandığı gün yürürlüğe girer ve aynı gün meclise sunulur. Öncelikle ve ivedilikle görüşülür. Şekil ve Esas bakımından Anayasa Mahkemesi denetimi vardır (Yayımdan itibaren 60 gün içinde).

OLAĞANÜSTÜ HAL KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİ 

Yetki;
Bir yetki kanununa dayanmazlar yetki doğrudan anayasadandır. Yürütme erkinin bir YETKİ oluşunun ( 1982 Anayasası yürütme görev ve yetkisi ifadesini kullanmaktadır ) bir göstergesidir.

Organ;
Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu yetkilidir. Cumhurbaşkanı asli unsurdur. Oysa olağan KHK da Cumhurbaşkanı sadece şekli unsurdur.

Konusu;

Milletler arası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla ve ölçülülük olması durumunda Temel hak ve hürriyetleri, kişi hak ve ödevlerini ve siyasi hak ve ödevleri de düzenleyebilir, kısıtlayabilir. Olağanüstü KHK lar ile mevcut kanunlarda değişiklik yapılamaz.

Denetim;

Şekil ve Esas aykırılığı dolayısıyla Anayasa Mahkemesine iptal davası açılmaz.
Anayasa 148 deki hükme binaen denetimi yapılamaz. Eğer - usul saptırması - yapılarak olağanüstü halin kapsamı dışındaki bir konu Olağanüstü Hal KHK sı ile düzenlenmiş ise bu halde Yüksek Mahkeme kendisini yetkili sayarak denetim yapabilecektir.

Olağanüstü hal KHK sı için;
– yer bakımından sınırlama vardır.
– süre bakımından sınırlama vardır.
– Bu tür KHK ile kanunlarda değişiklik yapılamaz.

Bu KHK lar yayınlandığı gün meclise sunulduğundan bu tür KHK ların tek denetimini TBMM yapar.

Süre;
Olağanüstü hal KHK sı; diğer KHK, kanun ve tekliflerden öncelikle, ivedilikle, 30 gün içinde görüşülür.

2- CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

Cumhurbaşkanlığı genel sekreterliğinin kuruluşunu TBMM düzenleyemez. Bu konu ancak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenebilir. Anayasadan kaynaklanan asli bir yetkidir. Yürütmenin yetki oluşunun ikinci göstergesidir. ( İlki olağanüstü KHK lar idi )

Konusu;
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin çalışma esasları, kuruluşu, teşkilat ve personel atama işlemlerini kapsar.
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Denetim; 
Gerek Anayasa Yargısı ve gerekse İdari Yargı denetimi dışındadır.

3-TÜZÜK

Konusu;
Kanunların uygulamasını göstermek ve kanunun emrettiği işleri belirlemek üzere çıkarılır.

Yetki;
Tüzük çıkarma yetkisi Bakanlar Kurulu na aittir.

Usul; 
Kanuna aykırı olmamak kaydıyla Danıştay incelemesinden geçirilerek Cumhurbaşkanı onayı ile kanunlar gibi yayınlanır. Danıştay incelemesinden geçmemiş bir düzenleme tüzük olarak yayınlanamaz.

Denetim; 
Tüzükleri yargısal denetimi İdari Yargı da ( İlk derece mahkemesi olarak DANIŞTAY ) yapılır.

4- YÖNETMELİK

Konusu; 
İdarenin en kapsamlı düzenleyici işlemidir. Kanuna aykırı olmamak kaydıyla Kanun ve tüzüklerin uygulamasını göstermek amacıyla çıkarılır.

Yetki;
Başbakanlık, Bakanlıklara ve KAMU TÜZEL KİŞİLİKLERİNE aittir. Bakanlar Kurulunun yönetmelik çıkarma yetkisi Anayasa da açıkça yer almamaktadır.

Usul;

Resmi gazetede yayımlanma zorunluluğu yoktur, hangi yönetmelikleri resmi gazetede yayınlanacağı kanunla gösterilir. Başbakanlık personelinin ve diğer kişilerin durumlarını etkileyen yönetmelikler resmi gazetede yayınlanır.
Denetim; yönetmeliğin yargısal denetimi İdari Yargı ( DANIŞTAY VE İDARE MAHKEMELERİ ) da yapılır.

SORU: Anayasaya göre aşağıdakilerden hangisi yönetmelik çıkaramaz

a) Bakanlık                        b) Başbakanlık          c) Köy      

d) Cumhurbaşkanlığı       e) İl özel idaresi