HUKUK 3 - YÜRÜTME

2-  YÜRÜTME

1961 Anayasasında yürütme sadece görevdir ve mahfuz düzenleme alanı yoktur.
1982 Anayasasına göre ise yürütme yetki ve görevdir.
Yürütmenin asli bir düzenleme yetkisi yoktur, bu noktada tamamen yasamaya bağlıdır.
Bir yetki kanununa dayanmadan asli düzenleme yapamaz.
Şu üç halde yürütmenin anayasa dan doğan asli düzenleme yetkisi vardır.
¨ Sıkıyönetim KHK
¨ Olağanüstü hal KHK
¨ Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde
Bu hallerde bir yetki kanununa dayanmadan asli düzenleme (ilk elden) yapabilir. Bu yetkiyi anayasadan alırlar. Aksi halde, yasamanın genelliği ve asliliği ilkesince TBMM yetkilidir.

YÜRÜTME ORGANLARI

1- CUMHURBAŞKANI

5678 Sayılı Yasaya (Anayasa Değişikliği) göre Cumhurbaşkanlığı’na adaylık konusunda şu yeni hüküm getirilmiştir:

“Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.”

Yeni düzenleme ile, Meclis dışından aday gösterilme usulü 20 milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkün kılınmış, 1982 Anayasası’nın ilk haline göre kolaylaştırılmış ve son genel seçimde %10 ve daha yukarı bir oranda oy alan siyasi partilere ortak aday gösterme imkanı tanınmıştır.

5678 Sayılı Yasa ile Değişik 1982 Anayasası’nın 102. maddesine göre 

Cumhurbaşkanlığı seçiminde takip edilecek usul şu şekildedir:

Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır.

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. ”

5678 Sayılı yasa ile 1982 Anayasası’nın ilk halinde yer alan: “ Bir kimse iki defa cumhurbaşkanı seçilemez ” hükmü değiştirilmiştir. Yeni hükme göre: “ Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.” denilmek suretiyle bir kimseye ikinci kez Cumhurbaşkanı olma hakkı tanınmıştır.

1982 Anayasası’nın ilk hali Cumhurbaşkanı’nın görev süresini 7 yıl olarak belirlemişken, 5678 Sayılı Yasa ile yapılan değişiklikle Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir.

Bu iki hüküm birlikte değerlendirildiğinde bir kimsenin 10 yıl ( ard arda veya farklı iki dönem halinde ) Cumhurbaşkanlığı yapabilmesi yolu açılmış olmaktadır.

5678 Sayılı Yasaya göre, “ Yeni seçilen Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder. ” hükmü ile seçilen Cumhurbaşkanı görevine başlayıncaya kadar süresi dolan Cumhurbaşkanı’nın görev süresinin devam ettiği açıkça düzenlenmiştir.
 

Mevcut düzenlemeye göre halkoyu ile Cumhurbaşkanı’nın seçilemediği durumda ne olacağı konusunda her hangi bir hüküm yoktur. ( eski düzenlemede seçimler kendiliğinden yenileniyordu. )

SORU

I. Cumhurbaşkanı 40 yaşını tamamlamış yüksek öğrenimini yapmış türk vatandaşları arasından seçilir

II. Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir

III. Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır

IV. Bir kimse en fazla 2 defa cumhurbaşkanı seçilir

V. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişkisi kesilir

Cumhurbaşkanı seçimiyle ilgili ifadelerden hangileri 2007 anayasa değişikliğiyle kabul edilmişti

SORU: Cumhurbaşkanı seçimi ile ilgili ifadelerden hangisi doğrudur

a) Cumhurbaşkanlığı seçiminde sadece meclis dışından seçilecek aday için en az 20 millet vekilinin öner vermesi gerekli

b) Cumhur başkanlığı seçimi iki dereceli seçim usulüyle yapılır

c) Cumhurbaşkanı TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğuyla seçilir ve yapılan 3 tur oylamada gereken çoğunluğa ulaşılmaz ise TBMM seçimleri yeniler

d) Arka arkaya 2 defa seçilmeyi yasaklayan 1961 anayasına karşın 1982 anayasası en çok 2 defa seçilmeyi kabul etmiştir

e) Savaş hali durumunda cumhurbaşkanlığı seçimleri 1 defaya mahsus 1 yıl ertelenebilir

CUMHURBAŞKANININ YETKİLERİ ve GÖREVLERİ

YASAMA İLE İLGİLİ GÖREVLERİ
 

- TBMM de yasama yılının ilk gününde açılış konuşması yapmak,
- Gerektiğinde TBMM yi toplantıya çağırmak,
- Kanunları yayımlamak,
- Kanunları tekrar görüşülmek üzere meclise geri göndermek,
- Kanunları halkoyuna sunmak,
- Anayasa Mahkemesi ne iptal davası açmak,
- TBMM nin seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.

Soru: Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanı’nın yasama ile ilgili görev ve yetkilerinden değildir?

a. Kanunları yayınlamak.
b. Kararnameleri imzalamak.
c. TBMM’yi toplantıya çağırmak.
d. TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.
e. Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek

YÜRÜTME İLE İLGİLİ YETKİLERİ
 

- Başbakanı atayıp istifasını kabul etmek,
- Başbakanın teklifi üzerine bakanları atayıp görevlerine son vermek,(ilk kez 1982 anayasasında verildi)
- Gerekli gördüğünde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek,
- Uluslar arası temsilci göndermek ve kabul etmek,
- Milletlerarası anlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
- TBMM adına TSK ya başkomutanlığını temsil etmek,
- TSK nın kullanılmasına karar vermek,
- Genelkurmay Başkanını atamak,
- YÖK üyelerini atamak,
- MGK ya başkanlık etmek,
- KHK yı çıkarmak (OHAL KHK larında Bakanlar Kurulu’na Başkanlık eder, olağan KHK ları ise imzalar/onaylar.)
- Sıkıyönetim kararını vermek,
- Af ve cezaları hafifletmek,
- DDK yı kurmak ve görevlendirmek,
- Üniversite rektörlerini seçmek.

SORU : Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının yürütme ile ilgili görevlerinden biri değildir?

a) Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.
b) Genelkurmay Başkanını atamak.
c) Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek.
d) Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek.
e) Devlet Denetleme Kurulunun üyeleri ile başkanını atamak ve bu kurula inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak.

YARGI İLE İLGİLİ GÖREVLERİ

- Anayasa Mahkemesi’nin 14 üyesini seçmek (2010 değişikliğine göre Anayasa Mahkemesi 17 üyelidir ve bu üyelerin 14 ü Cumhurbaşkanı tarafından 3 ü ise T.B.M.M. Tarafından seçilmektedir.)
- Askeri Yargıtay üyelerini seçmek ,
- Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini seçmek,
- Danıştay üyelerinin ¼ ünü seçmek, ( YARGITAY a ÜYE SEÇME YETKİSİ YOKTUR )
- Yargıtay cumhuriyet başsavcısını,
- Yargıtay cumhuriyet başsavcı vekilini seçmek,
- HSYK’nın 4 Asıl üyesini seçmek (2010 Değişikliği)

SORU: Aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanının görevleri arasında yer almaz

a) Üniversite rektörlerini seçmek

b) RTÜK  üyelerini seçmek atamak

c) YÖK üyelerini seçmek atamak

d) Kanunları yayımlamak

e) Milletlerarası antlaşmları onaylamak yayınlamak

CUMHURBAŞKANININ TEK BAŞINA YAPTIĞI İŞLEMLER
1- Yüksek yargı organlarına üye seçmek
2- Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM ye geri göndermek
3- Anayasa Mahkemesine iptal davası açmak
4- Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek
5- Bakanlar Kurulunu toplantıya çağırmak
6- Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek
7- MGK yı toplantıya çağırmak ve başkanlık etmek ( Cumhurbaşkanı katılmıyor ise Başbakan MGK ya başkanlık eder )
8- Devlet Denetleme Kurulu Başkan ve üyelerini seçmek
9- Anayasa’da sayılan hallerde TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek
10- HSYK’nın 4 asıl üyesini ve Anayasa Mahkemesi’nin 14 Üyesini seçmek.

cumhurbaşkanının karşı imza kuralı uyarınca ilgili bakan, başbakan ya da bakanlar kurulu ile birlikte yaptığı işlemler
 

1- Yabancı Devlet Temsilcilerini kabul etmek
2- Milletlerarası Anlaşmaları onaylamak
3- Sürekli hastalık, kocama ve sakatlık nedeniyle belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kaldırmak ( Adli Tıp İhtisas Dairesinin görüşü zogerekmektedir )
4- Genelkurmay Başkanını atamak ( Anayasa da açıkça yazılıdır )
5- Bakan atamak ve azletmek (Hem atamada hem de azil de Başbakanın önerisine ihtiyaç duyar)
6- Bazı kamu görevlilerini atamak (müşterek kararname ile atananlar)

CUMHURBAŞKANININ BAZI ATAMA VE SEÇME İŞLEMLERİNDE BELİRLİ KURULLARIN ÖNCEDEN ADAY BELİRLEME YETKİSİ ANAYASA DA AKSİ BELİRTİLMEDİKÇE BU İŞLEMLERİN CUMHURBAŞKANI TARAFINDAN TEK BAŞINA YAPILMADIĞI ANLAMINA GELMEZ. İŞLEMİN NİTELİĞİNE BAKMAK GEREKMEKTEDİR.

CUMHURBAŞKANININ SORUMLULUĞU

Cumhurbaşkanının Siyasal sorumsuzluğu tamdır. Cumhurbaşkanının ortak üçlü kararname ile yaptığı işlemlerden dolayı başbakan ve Bakanlar Kurulu sorumludur.( Kral hata yapmaz görüşüne dayanmaktadır)

Cezai sorumluluk; ancak vatana ihanet halinde TBMM ni 1/3 ünün teklifi ve ¾ ünün kararıyla yüce divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yargılanır.

Vekâletini meclis başkanı yapar; ölüm istifa ve ayrılmada yenisi seçilinceye kadar, yurtdışına çıkış ve hastalık da görevine dönünceye kadar vekalet eder. Bu süreç içinde teamül, ancak gündelik işlemlerle ilgili karar alabilmesi yönündedir. (siyasi etiğe uygun olan budur).

Bunun yanında,  Cumhurbaşkanının resen (şahsen) vermiş olduğu kararlar ve emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı mercilerine başvurulamaz. Diğer bir deyişle Cumhurbaşkanının, Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemlere karşı yargı yolu kapalıdır.

Cumhurbaşkanının tek başına verebileceği kararlar şu şekilde sıralanabilir. Buna göre;

• Yargı organları üyelerini seçmek
• Kanunları meclise geri göndermek
• Anayasa mahkemesine iptal davası açmak
• Bakanlar kuruluna başkanlı yapmak
• Devlet denetleme kurulu üyelerini seçmek
• Rektör ve YÖK üyelerini seçmek
• TSK’ ya başkomutanlık yapmak
• MGK’yı toplantıya çağırmak

Soru - Aşağıda sayılanlardan hangisi Cumhurbaşkanı tarafından tek başına kullanılabilecek yetkilerden değildir?
a. Başbakanı atamak.
b. Bakanlar Kurulu’na başkanlık etmek.
c. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek.
d. Bakanlar Kurulu’nu toplantıya çağırmak.
e. Milli Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak.

KARŞI İMZA KURALI

Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapabileceği işlemler dışındaki işlemler Başbakan ya da ilgili bakan ve daha çok Bakanlar Kurulu tarafından imzalanır. Bu kişilerin attığı imzaya KARŞI İMZA, karşı imzalı işlemlere ise MÜŞTEREK KARARNAME (KARMA İŞLEM) denir

Cumhurbaşkanının Karşı İmza İle Yapabilecekleri

- Bakanları atamak ve görevlerine son vermek - Yabancı devletlere Türk temsilcilerini göndermek. - Türkiye'ye gönderilen yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek. - Milletlerarası antlaşmalann onaylamak ve imzalamak, - Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek, - Genelkurmay Başkanını atamak, - Kararnameleri imzalamak, - Üniversite rektörlerini seçmek, - Sürekli hastalık nedeniyle bazı kişilerin cezalarını affetmek.

Cumhurbaşkanı yasama ve yargı ile ilgili işlemleri tek başına yapar

                            

DEVLET DENETLEME KURULU

1981 yılında Milli Güvenlik Konseyi tarafından kurulmuş ve 1982 Anayasası ile de benimsenmiştir.

Doğrudan Cumhurbaşkanı na bağlıdır ve başkan ve üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

İdarenin hukuku uygun ve düzenli çalışmasını sağlamak amacıyla denetim, inceleme ve araştırma yapar.

Kurulun soruşturma yapma ve ceza verme yetkisi yoktur. Kararları gizlidir ve rapor halinde Cumhurbaşkanına sunulur ve gereği yapılmak üzere Başbakanlığa gönderilir.

DDK, Silahlı kuvvetler ve yargı organlarını denetlemeyemez.

DDK Şu kurumları denetleyebilir:
- Tüm kamu kurum ve kuruluşları ile sermayesinin yarısından fazlası bunlara ait olan her türlü kuruluşu
- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını,
- Her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuruluşunu,
- Kamuya yararlı dernek ve vakıfları.

Aşağıdaki teşkilatlardan hangisinin tüm üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır?

a) Devlet Denetleme Kurulu                                  b) Yargıtay
c) Danıştay                                                   d) Sayıştay
e) Yüksek Denetleme Kurulu

Millî Güvenlik Kurulu

Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası'nın 118. maddesiyle bugünkü haline gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulaması ile ilgili kararların alınmasını ve gerekli kurumlar arası eşgüdümün sağlanması konusundaki görüşlerini Bakanlar Kurulu'na bildirmekle görevlidir.

MGK, gerekli haller dışında 2 ayda bir defa cumhurbaşkanı başkanlığında toplanır.

Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Başbakan yardımcıları, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ve Jandarma Genel Komutanından kurulur. Gündemin özelliğine göre Kurul toplantılarına ilgili bakan ve kişiler çağrılıp görüşleri alınabilir. Başbakan yrd ve Adalet bakanı 2001 değişikliği ile MGK ya katılmaya başlamıştır

Millî Güvenlik Kurulunun gündemi; Başbakan ve Genelkurmay Başkanının önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir.

Cumhurbaşkanı katılamadığı zamanlar Millî Güvenlik Kurulu Başbakanın başkanlığında toplanır.

SORU: 2001 Yılında yapılan anayasa değişikliğinden sonra aşağıdakilerden hangisi MGK oluşumunda yer aldı

a) GKB sekreteri  

b) MİT müsteşarı   

c) Başbakan yardımcısı  

d) Başbakanlık müsteşarı

e) Ekonomi bakanı

Aşağıdakilerden hangisi Milli Güvenlik Kurulunun üyesi değildir?

a) Başbakan Yardımcısı
b) Cumhurbaşkanı
c) Adalet Bakanı
d) Dışişleri Bakanı
e) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri

2- BAKANLAR KURULU

Bakanlar Kurulu yürütme görevini fiilen kullanan ve siyasi olarak sorumlu olan organdır. Başbakan ve Bakanlardan oluşur

Bakanlar Kurulunun görev ve yetkilerini tek tek saymak mümkün değildir. Zira, böyle bir sayma Anayasada ve kanunlarda yapılmamıştır. Bakanlar Kurulu, yürütmenin genel karar organıdır. Anayasanın ve kanunların kendisine verdiği görevleri yerine getirdiği gibi, kanunların uygulanmasıyla ilgili bütün görevleri yerine getirir. Zira, Bakanlar Kurulu merkezî idare teşkilâtının en yüksek karar organıdır. Bakanlar Kurulu, yasama ve yargı fonksiyonuna giren işlemler yapmamak şartıyla yürütme fonksiyonu alanında istediği her işlemi yapabilir. Ancak, yürütme alanına giren bu işlemlerinde Bakanlar Kurulu, bir kanuna dayanmak ve Anayasaya ile kanunlara aykırı olmamak zorundadır. O nedenle, Bakanlar Kurulunun yürütme alanına giren görev ve yetkilerini tespit ederken kullanmamız aramamız gereken iki şart vardır

(1) Bakanlar Kurulunun yaptığı işlemin bir kanuna dayanması;

(2) Anayasaya ve kanunlara aykırı olmaması.

T.B.M.M Seçimleri yapıldıktan sonra Cumhurbaşkanı TBMM içinden bir milletvekilini Başbakanı atar.

Başbakan ise TBMM içerisinden ya da milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olan kimselerden olmak kaydıyla TBMM dışında bakanları seçer. ( Dışarıdan bakan atanması usulü ilk kez 1961 Anayasası ile kabul edilmiştir.) Bu aşamadan sonra Cumhurbaşkanı bakanları ATAR ve Bakanlar Kurulu kurulmuş olur. Bakanlar TBMM onayına sunulmaz.

Dışarıdan atanan bakan milletvekili dokunulmazlığına sahiptir ancak dışarıdan atanan bakan kanun teklif edemez ve oylamalar da milletvekili olarak oylamaya katılamaz.

 Bakanların görevine Başbakanın ÖNERİSİ üzerine Cumhurbaşkanı son verir. Bu hüküm ilk kez 1982 Anayasasında yer almıştır. 1982 Anayasası Bakanlar Kurulu içerisinde Başbakanı güçlendirmiştir.

Hükümetin kurulması için ÖZEL BİR ÇOĞUNLUK ARANMAZ. 1982 Anayasası hükümet kurmayı kolaylaştırmıştır.

Bir bakan ancak diğer bir bakana vekalet edebilir, her hangi bir sebeple boşalan bir bakanlığa 15 gün içinde bir bakan ataması yapılır.

Bakanlar kurulunun siyasal sorumluluğu;

- Kollektif sorumluluk; ülke siyasetinin yürütülmesi işlevinden birlikte sorumlu olunmakla birlikte,
- Bireysel sorumluluk; her bir bakan kendi bakanlığının görev alanına giren işlerden de ayrıca sorumluluğu ifade eder. 

SORU: Görevde olan bir bakana aşağıdakilerden hangisi vekalet eder

a) Başbakan    b) Başka bakan     c) Meclis başkanı d) Bakanlık müsteşarı   e) Vali

Her bakan Başkana karşı da sorumludur.

Siyasi sorumlulukta müeyyide cezai değil siyasidir. Gensoru sonucunda, parlamento kararı neticesinde bakanın görevine meclisçe son verilmesidir.

Kollektif sorumluluk ta genel siyasetin yürütülmesinden sorumlu olunduğu için bu hususta güvensizlik oyunun verilmesi hükümetin düşmesi demektir.

Her bir bakan göreviyle ilgili devlete verdiği zarardan kendisi sorumludur. Ceza yargılaması dışındaki hukuk davalarına ilişkin davalar genel adliye mahkemelerinde görülür. Bilindiği gibi milletvekilliği dokunulmazlığı ( yasama dokunulmazlığı ) hukuk davası açılmasına engel teşkil etmez

Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve teşkilatı KANUN ile düzenlenir.

Geçici Bakanlar Kurulu

1 - Seçimlerin yenilenmesine Cumhurbaşkanı tarafından karar verildiğinde, Cumhurbaşkanı geçici bakanlar kurulunu kurması için başbakanı atar ve başbakan ise BAĞIMSIZLAR içinden Adalet İçişleri ve Ulaştırma bakanlarını atar. Siyasi parti grupları içerisinden oranlarına göre Geçici bakanlar kurulu oluşturulur. Seçimlerin tarafsızlığı açısından önemlidir. Seçimlerin Cumhurbaşkanı tarafından yenilenmesinin Resmi Gazete de ilanından sonra 5 gün içinde bu atamalar yapılır. Yeni meclis kurulup yeni bir bakanlar kurulu oluşturuluncaya kadar görev yaparlar.
Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmaz ve görevi yeni Meclis toplanıncaya kadar devam eder.
 

2 - TBMM tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verildiğinde, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma Bakanları çekilir ve seçimin başlangıç tarihinden 3 gün önce, yineleme kararı alınmış ise bu karardan itibaren 5 gün içinde TBMM içinden veya dışından BAĞIMSIZLAR bu bakanlıklara BAŞBAKAN tarafından atanır ve Cumhurbaşkanına bilgilendirme yazısı gönderilir.

BAŞKOMUTANLIK VE GENELKURMAY BAŞKANLIĞI

Başkomutanlık, TBMM nin manevi varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur. Başkomutan Cumhurbaşkanıdır.
Anayasaya göre milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından TBMM ye karşı Bakanlar Kurulu sorumludur.
Genelkurmay Başkanı, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görev ve yetkilerinden dolayı BAŞBAKAN a karşı sorumludur.

OLAGANÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ

A- OLAĞANÜSTÜ HAL

1. Tabiî afet ve ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilânı

Tabiî afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.

2. Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilânı ( MGK görüşü alınmak zorundadır )

Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddî belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.

Olağanüstü hallerle ilgili düzenleme

Anayasanın 119 ve 120 nci maddeleri uyarınca olağanüstü hal ilânına karar verilmesi durumunda, bu karar Resmî Gazetede yayımlanır ve HEMEN Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır.

Meclis, olağanüstü hal süresini değiştirebilir, Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında 4 AY ı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.

Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, kanun hükmünde kararnameler çıkarabilir. Bu kararnameler, Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.
 

Özet olarak OLAĞANÜSTÜ HALİN ÖZELLİKLERİ ŞUNLARDIR:

 
1- Tabi afet, tehlikeli salgın hastalık ağır ekonomik bunalım durumunda Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu ilan eder.
2- Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin bozulması durumunda Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu MGK dan görüş alınarak ilan edilir.
Olağanüstü hal 6 ayı geçmemek üzere ilan edilir. Bu karar Resmi Gazetede yayımlanır ve AYNI GÜN meclis onayına sunulur. Meclis süreyi değiştirebilir, olağanüstü hali ve sıkıyönetimi kaldırabilir Bakanlar kurulunun istemi üzerine her defasında 4 ay uzatılmasına karar verebilir.
Olağanüstü halin ilanında MGK kararı zorunlu değil İSTİŞARİ niteliktedir.
Olağanüstü hal ilanı Bakanlar Kurulu kararıdır, aynı gün meclis onayına sunulup TBMM tarafından onaylandığında TBMM KARARI ( parlamento kararı ) olur ve usul saptırması yapılması durumu hariç Anayasa Mahkemesinin denetimi dışında tutulmuştur. Bu dönemde çıkarılan KHK lar için Anayasa Mahkemesine iptal davası açılamaz.

B- SIKIYÖNETİM, SEFERBERLİK VE SAVAŞ HALİ ( MGK görüşü almak zorunludur )

Anayasanın tanıdığı hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelen ve olağanüstü hal ilânını gerektiren hallerden daha vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaşması veya savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması sebepleriyle, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra, süresi 6 AY ı aşmamak üzere yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde sıkıyönetim ilân edebilir.

Bu karar, DERHAL ( OHAL de derhal ibaresi yok !!!!! ) Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantı halinde değilse hemen toplantıya çağırılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi gerekli gördüğü takdirde sıkıyönetim süresini kısaltabilir, uzatabilir veya sıkıyönetimi kaldırabilir.

Sıkıyönetim süresinde, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu sıkıyönetim halinin gerekli kıldığı konularda kanun hükmünde kararname çıkarabilir.

Bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün ( OHAL de ise HEMEN ) Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

Sıkıyönetimin her defasında 4 AY ı aşmamak üzere uzatılması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararına bağlıdır. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.

Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hallerinde hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği, idare ile olan ilişkileri, hürriyetlerin nasıl kısıtlanacağı veya durdurulacağı ve savaş veya savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi halinde vatandaşlar için getirilecek yükümlülükler kanunla düzenlenir.
Sıkıyönetim komutanları Genelkurmay Başkanlığına bağlı olarak görev yaparlar.

Sıkıyönetimin Unsurları

¨ Kolluk yetkisi askeri makamlara geçer,

¨ Temel hak ve hürriyetler kısıtlanabilir veya durdurulabilir,

¨ Bazı suçlar sıkıyönetim mahkemelerinde yargılanır,

¨ Vatandaşlara çalışma yükümlülüğü getirilebilir.

¨ Anayasa OHAL VE SIKIYÖNETİM zamanlarında yargı mercilerinin YÜRÜTMEYİ DURDURMA kararı vermesinin yasaklanabileceğini düzenlemiştir.

Temel hak ve hürriyetler normal zamana göre daha kapsamlı sınırlamaya tabidir.

Sıkıyönetim komutanlarının idari işleri konusunda yargıya gidilemez. ( Anayasa değil Sıkıyönetim Kanunu hükmüdür. )

SORU: Aşağıdakilerden hangisi sıkıyönetim ilanını gerektiren durumlardan biri değildir

a) Savaş                                            b) Şiddet yaygınlaşması           

c)Tabii afet                                       d) Ayaklanma                 

e) Ülke bölün tehlikesi

SORU - 1982 Anayasası’na göre, TBMM, ilan deilmiş bir olağanüstü hal süresini her defasında en çok kaç aylığına uzatabilir?

a) 9                b) 2                c) 6                d) 4                e) 5

SORU - Aşağıdakilerden hangisi olağanüstü hal ilanı nedenleri arasında gösterilemez?

a) Savaş hali
b) Ağır ekonomik bunalım
c) Şiddet olaylarının yaygınlaşması
d) Tabi afet
e) Kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması

YÜRÜTMENİN KAPSAMINDA YER ALAN KONULAR

Yürütmenin düzenleyici işlemleri 4 başlık altında toplanmaktadır.

1. KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER ( KHK )
2. TÜZÜK
3. YÖNETMELİK
4. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

1- KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER ( KHK )

Yetki;
Bakanlar Kurulu’na aittir.

Şekil;
Mutlaka bir yetki kanununa dayanmalıdır.( Olağanüstü KHK lar hariç - çünkü olağanüstü KHK larda yetki doğrudan Anayasa’dan alınır ve asli bir yetkidir, yetki kanununa ihtiyaç yoktur- )

Yetki kanunu KHK nın;
Amacını,
Kapsamını,
İlkelerini,
Birden fazla KHK çıkarılıp çıkarılamayacağını,
Süresini belirler.

SORU: 82 Anayasasına göre K.H.K ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisinin gösterilmesi zorunlu değildir

a) Kararname ile Yürürlükten kaldırılacak kanun hükümleri

b) Kararnamenin amacı

c) Yetkinin kullanım süresi

d) Kararnamenin kapsamı

e) Yetki süresi içinde birden fala kararname çıkarılıp çıkarılamayacağı

Onay;

KHK lar Cumhurbaşkanının onayına sunulur.

Olağan KHK larla Düzenlenemeyecek Olan Konular
1. Temel hak ve hürriyetler,
2. Kişi hak ve ödevleri,
3. Siyasi hak ve ödevler.

Sosyal ve ekonomik hak ve ödevler KHK ile düzenlenebilir.

SORU : Bakanlar kurulu çıkardığı bir kanun h. Kararname ile dernek kurma hürriyeti ile ilgili düzenlemeler yapmış ve iktidar partisi meclis grubu 45 gün sonra anayasa mahkemesine iptal için başvuru yapmıştır

a) Bakanlar kurulunun k.h.k çıkarma yetkisi olmadığı için kararnameyi iptal eder

b) İptal isteminin süresi geçtiğinden geri çevirir

c) İptal isteminin kendi görev alanına girmediğinden dolayı danıştaya gönderir

d) K.H.K derneklerle ilgili düzenleme yapamayacağı için kararnameyi iptal eder

e) İktidar partisi meclis grubunun dava açma yetkisi olmadığından iptal istemini geri çevirir

SORU: Aşağıdakilerden hangisi kanun hükmünde kararname konusu olabilir

a) Konut dokunulmazlığının sınırlandırılması

b) Kıyılardan yararlanmanın düzenlenmesi

c) Bütçe kanununda değişiklik yapılması

d) Haberleşme özgürlüğünün sınırlanması

e) Seçme hakkının düzenlenmesi

Yargısal Denetim;

KHK lar Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir.
Anayasa Mahkemesi üçlü bir denetim yapar
- Yetki Kanununun Anayasaya uygunluğu,
- KHK nın yetki kanununa uygunluğu,
- KHK nın Anayasaya uygunluğu.

Yürürlük;

KHK lar Resmi Gazete de yayınlandığı gün yürürlüğe girer ve aynı gün meclise sunulur. Öncelikle ve ivedilikle görüşülür. Şekil ve Esas bakımından Anayasa Mahkemesi denetimi vardır (Yayımdan itibaren 60 gün içinde).

OLAĞANÜSTÜ HAL KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİ 

Yetki;
Bir yetki kanununa dayanmazlar yetki doğrudan anayasadandır. Yürütme erkinin bir YETKİ oluşunun ( 1982 Anayasası yürütme görev ve yetkisi ifadesini kullanmaktadır ) bir göstergesidir.

Organ;
Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu yetkilidir. Cumhurbaşkanı asli unsurdur. Oysa olağan KHK da Cumhurbaşkanı sadece şekli unsurdur.

Konusu;

Milletler arası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla ve ölçülülük olması durumunda Temel hak ve hürriyetleri, kişi hak ve ödevlerini ve siyasi hak ve ödevleri de düzenleyebilir, kısıtlayabilir. Olağanüstü KHK lar ile mevcut kanunlarda değişiklik yapılamaz.

Denetim;

Şekil ve Esas aykırılığı dolayısıyla Anayasa Mahkemesine iptal davası açılmaz.
Anayasa 148 deki hükme binaen denetimi yapılamaz. Eğer - usul saptırması - yapılarak olağanüstü halin kapsamı dışındaki bir konu Olağanüstü Hal KHK sı ile düzenlenmiş ise bu halde Yüksek Mahkeme kendisini yetkili sayarak denetim yapabilecektir.

Olağanüstü hal KHK sı için;
– yer bakımından sınırlama vardır.
– süre bakımından sınırlama vardır.
– Bu tür KHK ile kanunlarda değişiklik yapılamaz.

Bu KHK lar yayınlandığı gün meclise sunulduğundan bu tür KHK ların tek denetimini TBMM yapar.

Süre;
Olağanüstü hal KHK sı; diğer KHK, kanun ve tekliflerden öncelikle, ivedilikle, 30 gün içinde görüşülür.

2- CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

Cumhurbaşkanlığı genel sekreterliğinin kuruluşunu TBMM düzenleyemez. Bu konu ancak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenebilir. Anayasadan kaynaklanan asli bir yetkidir. Yürütmenin yetki oluşunun ikinci göstergesidir. ( İlki olağanüstü KHK lar idi )

Konusu;
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin çalışma esasları, kuruluşu, teşkilat ve personel atama işlemlerini kapsar.
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Denetim;
Gerek Anayasa Yargısı ve gerekse İdari Yargı denetimi dışındadır.

3-TÜZÜK

Konusu;
Kanunların uygulamasını göstermek ve kanunun emrettiği işleri belirlemek üzere çıkarılır.

Yetki;
Tüzük çıkarma yetkisi Bakanlar Kurulu na aittir.

Usul;
Kanuna aykırı olmamak kaydıyla Danıştay incelemesinden geçirilerek Cumhurbaşkanı onayı ile kanunlar gibi yayınlanır. Danıştay incelemesinden geçmemiş bir düzenleme tüzük olarak yayınlanamaz.

Denetim;
Tüzükleri yargısal denetimi İdari Yargı da ( İlk derece mahkemesi olarak DANIŞTAY ) yapılır.

4- YÖNETMELİK

Konusu;
İdarenin en kapsamlı düzenleyici işlemidir. Kanuna aykırı olmamak kaydıyla Kanun ve tüzüklerin uygulamasını göstermek amacıyla çıkarılır.

Yetki;
Başbakanlık, Bakanlıklara ve KAMU TÜZEL KİŞİLİKLERİNE aittir. Bakanlar Kurulunun yönetmelik çıkarma yetkisi Anayasa da açıkça yer almamaktadır.

Usul;

Resmi gazetede yayımlanma zorunluluğu yoktur, hangi yönetmelikleri resmi gazetede yayınlanacağı kanunla gösterilir. Başbakanlık personelinin ve diğer kişilerin durumlarını etkileyen yönetmelikler resmi gazetede yayınlanır.
Denetim; yönetmeliğin yargısal denetimi İdari Yargı ( DANIŞTAY VE İDARE MAHKEMELERİ ) da yapılır.

SORU: Anayasaya göre aşağıdakilerden hangisi yönetmelik çıkaramaz

a) Bakanlık                        b) Başbakanlık          c) Köy      

d) Cumhurbaşkanlığı       e) İl özel idaresi