MUHASEBE 4 - MENKUL KIYMETLER

11. Menkul Kıymetler

110. Hisse Senetleri
111. Özel Kesim Tahvil Senet Ve Bonoları
112. Kamu Kesimi Tahvil, Senet Ve Bonoları
118. Diğer Menkul Kıymetler
119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı(-)

110 HiSSE SENETLERi HESABI:

110 Hisse Senetleri Hesabı: İşletmelerin geçici olarak elde tutmak amacıyla aldığı hisse senetlerini izlendiği hesaptır. 

110 Hisse Senetleri Hesabının İşleyişi: Hisse senetleri alındığı zaman hesabın borcuna kaydedilir. Hisse senetleri satıldığı zaman hesabın alacağına kaydedilir. Aktif karakterli bir hesaptır. Hisse senetleri kar farkı ile satıldığı zaman aradaki fark 645 Menkul Kıymet Satış Karları hesabına alacak olarak kaydedilir. Hisse senetleri zarar ile satıldığı zaman aradaki fark 655 Menkul Kıymet Satış Zararları hesabına borç olarak kaydedilir.

Eğer Menkul kıymetler, yatırım ve iştirak amaçlı yani diğer şirketlerin yönetimine katılmak, iş ilişkileri kurmak veya devamlı gelir elde etmek için satın alınıyorsa:

240 Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı
242 İştrakler Hesabı
245 Bağlı Ortaklıklar Hesaplarında izlenir.

Alınan hisseler o işletmenin sermayesinin,

%0 - %10 arasında ise kendi kayıtlarında 240 Bağlı Menkul Kıymetler Hesabının borcuna,
%10 - %50 arasında ise 242 İştirakler Hesabının borcuna,
%50 den fazla ise 245 Bağlı Ortaklıklar Hesabının borcuna kaydedilecektir.

Örnek: Mercan işletmesi başka bir işletmenin yönetimine katılma hakkını elde etmek için, o şirketin çıkardığı ve % 7 lik sermaye payı ile oy hakkını temsil eden 30.000 TL tutarındaki hisse senedini alıyor.

Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı                                                       Bankalar Hesabı

30.000

30.00

Örnek : Mercan işletmesi iştirak amacı ile başka bir şirketin çıkardığı ve % 30 luk sermaye payı ile oy hakkını temsil eden 70.000 TL tutarındaki hisse senedini alıyor.

İştirakler Hesabı                                                       Bankalar Hesabı

70.000

70.000

Örnek 1: Mercan işletmesi başka bir şirketin çıkardığı ve % 60 lik sermaye payı ile yönetimin çoğunluğunu seçme hakkını temsil eden 90.000 TL tutarındaki hisse senedini peşin alıyor.

Bağlı Ortaklıklar Hesabı                                                       Kasa Hesabı

90.000

90.000

Örnek HG işletmesi başka bir işletmenin yönetimine katılma hakkını elde etmek için, o şirketin çıkardığı ve % 30 luk sermaye payı ile oy hakkını temsil eden 40.000 TL tutarındaki hisse senedini peşin olarak alıyor ve daha sonra daha önceden aldığı işletmeden tekrar 50.000 TL tutarında hisse senedi alarak sermaye payı ile oy hakkını % 70'a çıkarıyor

Bağlı Ortaklıklar Hesabı                                                                                             İştirakler Hesabı                                      Kasa Hesabı

90.000

40.000  50.000

Dönelim şimdi geçici olarak aldığımız 110 Hisse senetleri hesaplarına bu hesabın kayıtları şöyledir

Sınav yaklaşımlı kayıtlar :

hisse senedi alalım (aktife kayıt)

-----------------/------------------------
110-hisse senetleri
                                     102- bankalar
----------------------------------------------------------------------------------------------------

hisse senedi satalım ( aktiften çıkış) olumlu

----------------/---------------------------
102-bankalar
653-komisyon giderleri
                                       110-hisse senetleri
                                      645-menkul kıymet satış karları
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

olumsuz

------------------/----------------------------
102-bankalar
653-komisyon giderleri
655-menkul kıymet satış zararı
                                                   110-hisse senetleri

Örnek: İşletme 30 TL den 1.000 adet hisse senedini peşin olarak satın alıyor.

Hisse Senetleri Hesabı                                                       Kasa Hesabı

30.000

30.000

Örnek: İşletme bir Anonim şirketin nominal değeri10 tl olan hisse senetlerinden Garanti Bankası aracılığıyla 15000 adedini 12 tl den satın alıyor banka 500 tl komisyon aldığını dekontla bildiriyor

Hisse Senetleri Hesabı Komisyon Giderleri                                                                             Bankalar Hesabı

180.000      500

180.500

Örnek: İşletme değeri 11,5 TL den 10000 adet Arçelik hisse senedini peşin olarak satın alıyor.

Hisse Senetleri Hesabı                                                            Kasa Hesabı

115.000

115.000

Örnek: İşletme tanesi 5 TL den 2000 adet hisse senedini peşin olarak satın alınmıştır. Daha sonra Hisse senetlerinin hepsini tanesi 7 TL den peşin olarak satıyor. 

 Hisseleri Peşin olarak aldığındaki kayıt 

Hisse Senetleri Hesabı                                              Kasa Hesabı

10.000

10.000

Hisseleri Sattığındaki 7 tl den sattığında ki Kayıt 

Kasa Hesabı                                                         Hisse Senetleri Hesabı                 Menkul Kıymet Satış Karı

14.000

10.000    4000

Eğer Hisseleri 4 tl ye satmış olsaydı 

Kasa Hesabı  Menkul Kıymet Satış Zararları Hes.                                                                 Hisse Senetleri Hes.

8000  2000

10.000

Örnek: İşletme 5 tl tutarla kayıtta bulunan 1000 adet hisse senedinden 700 adedini  3600 tl ye çek karşılığı satmıştır

Alınan Çekler ve Ödeme Emirleri Hes.                                                     Hisse Senetleri Hesabı              Menkul Kıymet Satış Karı

3600

3500   100

Örnek: İşletmenin elindeki 100.000 tl değerindeki hisse senetlerini çıkaran anonim şirket Genel Kurulu hisse senetlerinde %25 kar payı dağıtılmasını ödemenin ise 1 Kasım günü yapılmasını kararlaştırıyor Genel Kurulun kar dağıtım kararı 25 mart günü ilan ediliyor ve kar payı 1 Kasım günü nakten tahsil ediliyor önce 

23 martta ki kayıta bakalım

İştiraklerden Alacak Hesabı                                         İştiraklerden Temettü Gelirleri

25.000

25.000

Şimdi 1 Kasımdaki kayda bakalım

Kasa Hesabı                                              İştiraklerden Alacak Hesabı

25.000

25.000

Örnek: İşletmenin elinde bir anonim şirketin ihraç etmiş olduğu alış değeri 50 tl olan 500 adet hisse senedi vardır hisse senetlerinin bilanço günündeki borsa değeri 40 tl  dir

Karşılık Giderleri Hesabı                     Menkul Kıymet Değer Düşük Karşılığı Hes.

5000

5000

(50 x 500 = 25000.)        (40 x 500 = 20.000)                 25.000 – 20.000 = 5000 Karşılık

Örnek: İşletme nominal değeri 10.000 tl olan hisse senetlerini 8000 tl ye satmış ve önceki dönem Hisse senetleri için 1000 tl karşılık ayrılmıştır

Kasa Hesabı  Menkul Kıymet Satış Zararları Hes.  Menkul Kıymet Değer Düşük Kar. Hes.                                                          Hisse Senetleri Hesabı

8000  1000  1000

10.000

Örnek: İşletmenin elinde nominal değeri 4 tl olan hisse senetlerinden 1000 almış ve 5000 ödemiştir Bilanço günüdeki borsa değeri 3 tl dir 

İŞLETMENİN DÖNEM SONU KAYDI

Karşılık Giderleri Hesabı                     Menkul Kıymet Değer Düşük Karşılığı Hes.

2000

2000

Kayıtlı değ 5000    Dönem sonu Borsa değ (3 x 1000 = 3000)   Ayrılacak Karşılık = 5000 – 3000 = 2000

111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları Hesabı:

Niteliği: İşletme, geçici bir süre için özel bir sirketin tahvil, senet veya bonosunu alırsa, 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabına kaydedilir.

İşleyişi: Özel kesime ait tahvil, senet ve bono alınırsa alış bedeli üzerinden hesaba borç, elden çıkarılırsa hesaba alacak kaydedilir. Bunlara işletilen faiz ise  642 Faiz Gelirleri Hesabına kaydedilir.

Örnek: İşletme Garanti Bankasına ait tahvillerden 500 adedini tanesi 20 TL den peşin olarak satın alıyor.

Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları                                                                       Kasa Hesabı

10.000

10.000

Örnek: İşletme  Koçak kozmatik anonim şirketinin çıkarmış olduğu 30 adet tahvili tanesi 50 TL den Banka aracılığıyla satın alıyor.

Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları                                                                                                                          Kasa Hesabı

15.000

15.000

Örnek: İşletme daha önceden almış olduğu tane 50 tl olan 30 adet tahvile 500 TL faiz tahakkuk ediyor. Faiziyle birlikte parayı tahsil ediliyor..

Kasa Hesabı                                                                                        Özel Tahvil Senet ve Bono Hsp.                  Faiz Gelirleri Hesabı

15.500

15.000      500

Örnek: İşletme, nominal değeri 10000 TL yıllık faiz oranı %20 ve faiz ödemesi 12 aylık dönemler itibariyle yapılacak olan ARÇELİK A.Ş tahvillerini 01.12.2011 tarihinde banka aracılığıyla satın almıştır.

1.VADE BAŞLANCIGIN DA YAPILAN KAYIT

01/12/2011

Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları                                                                                                                         Kasa Hesabı

1000

1000

2.VADE BAŞLANGIÇ TARİHİNDEN SONRA İŞLEMİŞ FAİZİ İLE BERABER TAHVİL ALIMI

eğer vade başlangıcı 01/11/2011 olsaydı ve o zamanki nominal değeri 8000 olsaydı ve biz bu senedi 01/12/2011 tarihinde 10.000 tl ye almış olsaydık

ALIŞ DEĞERİ = ÖDENEN TUTAR - FAİZ

ALIŞ DEĞERİ = (10.000) – ((8000 x 0,20 x 1) / 12))

Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları     Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar He                                                                                                               Kasa Hesabı

9867     133

10.000

3.DÖNEM SONUNDA TAHAKUK EDEN FAİZLERİN KAYDI

Gelir Tahakkukları Hesabı                                          Faiz Gelirleri Hesabı

166

166

(10000 x 0,20) / 12 çünkü sadece 1 aylık faiz işlemiş dönem sonunda

Örnek: Finansal tablolarını aylık olarak düzenleyen işletme, 01.06.2011 tarihinde bir anonim şirketin çıkardığı ve yıllık faiz oranı %24, faiz ödeme tarihi 02.06.2012 olan 100.000 TL’lik tahvil satın almıştır.

Satın alınan tahviller, 01.11.2011 tarihinde 106.000 TL’ye satıldığına göre yapılacak kayıt nedir

((100.000 x 0,24 x 5 ay) / 12 ay) = 10.000 tl  yani 01/11/2011 tarihinde 110.000 tl ye satmış olsaydı ne kar ne zarar olurdu

Kasa Hesabı  Menkul Kıymet Satış Zararları Hes.                                                               Özel Kesim Tahvil Senet Bono Hsp                     Gelir Tahakkuları Hesabı

106.000      4.000

100.000  10.000

112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları Hesabının İşleyişi:

Tahvil, senet ve bonolar satın alındığında bu hesaba borç olarak kaydedilir, tahvil, senet ve bonolar satıldığında ya da işletmeden çıktığında ise hesaba alacak kaydedilir.

Örnek: İşletme kamu kesimine ait tahvillerden 5.000 adedini tanesi 4 TL den peşin olarak satın alıyor.

Kamu Kesim Tahvil Senet ve Bonoları                                                                       Kasa Hesabı

20.000

20.000

118 Diğer Menkul Kıymetler Hesabının İşleyişi:

Bu menkul kıymetler satın alındığında bu hesaba borç olarak kaydedilir, menkul kıymetler satıldığında ya da işletmeden çıktığında ise hesaba alacak kaydedilir.

Örnek: İşletme tanesi 8 TL den 1.000 adet finansman bonosu peşin olarak satın alıyor. Daha sonra finansman bonolarının yarısını tanesi 9 TL den peşin olarak satıyor.

Satın aldığında

Diğer Menkul Kıymetler Hesabı                                                                      Kasa Hesabı

80.000

80.000

Sattığında

Kasa Hesabı                                                                                Diğer Menkul Kıymetler Hesabı                Menkul Kıymet Satış Karları Hesabı

90.000

80.000  10.000